CONTACT

Ongelovige astronaut maakt psychedelische ruimtetrip

  • Datum 02-11-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films CONTACT
  • Regie
    Robert Zemeckis
    Te zien vanaf
    01-01-1997
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Na Mars attacks! en Men in black is het tijd voor een serieuze marsmannetjes-film. Contact bestudeert de relatie tussen wetenschap en religie. Wat is daarboven? Hogere wiskunde of God zelf? Robert Zemeckis maakte een knap staaltje populair-wetenschappelijk entertainment, geïnspireerd op het gelijknamige boek van Carl Sagan, de Amerikaanse Chriet Titulaer. Met de nadruk op entertainment.

De openingsscène van Contact is verpletterend. De pracht van het universum knalt van het doek af. Zwenkend langs planeten en sterren streelt de camera — of is het een computer? — de schitterende kleuren van de hemellichamen. De kijker waant zich in de Disneyworld Space Mountain rit, die in het donker met een sneltreinvaart langs sterren zoeft. De special effects van deze scène zijn licht psychedelisch. In combinatie met een bescheiden kopje paddothee zou het effect nog dramatischer zijn. Verderop in de film zit nog zo’n scène, wanneer astronome Jodie Foster daadwerkelijk in het heelal terechtkomt. "Ze hadden een dichter moeten sturen", verzucht ze.
In plaats daarvan stuurden ‘ze’ Robert Zemeckis, de koning van de grootste gemene deler. Met films als Who framed Roger Rabbit, Romancing the stone en Forrest Gump op zijn conto weet Zemeckis als geen ander hoezeer men in Hollywood de intelligentie van het filmpubliek onderschat. Hij verfilmde de bestseller van astronoom Carl Sagan dan ook zonder veel sensatie en een paar heerlijke gastrollen, maar strooide er wel een suikerzoet laagje overheen.

Post-coïtaal praatje
Jodie Foster maakt de film. Als de gedreven wetenschapper Ellie verleidt ze de kijker met haar plezier in kloppende formules en baanbrekende theorieën. Achter haar passie schuilt een larmoyant familiedrama dat helaas meerdere malen van stal wordt gehaald. Maar Ellie in het hier en nu — én in de toekomst — is fascinerend. Ze dendert door, in haar vaart slechts gehinderd door politieke machtsspelletjes en ongrijpbaar seksisme.
Samen met een groep gelijkgezinden gaat Ellie op zoek naar signalen van andere levensvormen uit het helaal. De mysterieuze industrieel SR Hadden (John Hurt) financiert haar project in de woestijn van New Mexico. Wanneer ze inderdaad signalen van de planeet Vega ontvangt, neemt de Amerikaanse regering het project over. Een maatschappelijk debat brandt los, waarin Bill Clinton, Larry King en Jay Leno — al dan niet digitaal gemanipuleerd — hun zegje doen. Willen we weten wat er leeft op andere planeten? Mogen we dat weten? Als er ander leven is, betekent het dat God niet bestaat? Zemeckis uit vederlichte kritiek op het oprukkende christelijk fundamentalisme, waarbij hij een smeuïge rol voor Rob Lowe als tenenkrommende conservatief heeft gereserveerd.
Palmer Joss, de spirituele leider van de president, is uit ander hout gesneden. Dat moet ook wel, want hij wordt gespeeld door Matthew McConaughey, wiens zinderende charisma geen bijrollen accepteert. Hij heeft na zijn theologiestudie het priesterschap geweigerd, zo legt hij Ellie breed grijzend uit in een post-coïtaal praatje. Hij had geen trek in het celibaat. De twee acteurs zorgen samen niet voor veel vuurwerk: McConaughey’s Texaanse viriliteit werkt niet in combinatie met de cerebrale Foster. Maar er moest blijkbaar een gerenommeerde love interest komen om het plaatje rond te maken. Zonde, want het verhaal heeft geen liefdesperikelen nodig om te blijven boeien.

Digitale geintjes
Op een cruciaal moment wordt Ellie gepakt op haar atheïsme. Zo vlak voor het nieuwe millenium is men geobsedeerd door prangende levensvragen en nieuwe spiritualiteit. De wereld stuurt liever geen ongelovige astronaut als afgevaardigde naar Vega. De daar aanwezige Vega-mannetjes en/of -vrouwtjes zouden maar een slechte indruk krijgen van de aardbewoners. Intussen is het parkeerterrein van de lanceerbasis veranderd in een ware cultus-supermarkt, waar vooral de New Age groepen goed verkopen. Zemeckis laat het debat ‘religie versus wetenschap’ steeds harder aanzwellen, hoewel hij de hele film niet verder komt dan de bovengenoemde aanzet. Hij blijft hameren op de tegenstellingen, zonder nieuwe argumenten of ontwikkelingen te brengen. De kijker hoeft al helemaal geen mooie conclusie van hem te verwachten.
Op dit punt krijgt de film een injectie van adembenemende actie- en special effects-scènes, terwijl het aardige scenario strandt in houterige schema’s. Ellie vliegt tussen de sterren en wenst dat ze een dichter was. Wetenschap kan niet alles verklaren, poëzie wel. De triomf van het hogere op Ellie’s wetenschappelijke empirisme wordt zo clichématig afgewerkt, dat de intelligente thema’s van de film in duigen vallen. Ineens is Zemeckis weer de volksmenner die de bioscoopbezoeker geen eigen gedachten gunt.
Op zich is de lengte van 150 minuten geen probleem, want zowel Ellie’s persoonlijke geschiedenis als haar wetenschappelijke research moeten goed worden belicht. Voeg daar een aantal goede stunts aan toe, een paar digitale geintjes en sentimentele flashbacks, en je zit al snel op de twee uur. De kijker zal zich dus niet vervelen, mede dankzij het boeiende basismateriaal van Carl Sagan. Maar omdat Zemeckis nu eenmaal geen hoge pet op heeft van de mensen voor wie hij zijn films maakt, heeft hij met Contact een kans gemist om serieus commentaar te geven op de onstuimige groei van spirituele belangstelling van datzelfde ‘gewone’ volk.

Thessa Mooij