COMANDANTE

Oliver Stone trok drie dagen lang op met Castro die de techniek van het ontwijkend antwoorden virtuoos beheerst.

De meest intrigerende vraag na het zien van comandante is natuurlijk waarom de doorgaans zorgvuldig afgeschermde Cubaanse leider Fidel Castro bereid was zich in februari 2002 drie dagen van nabij door een Amerikaanse filmmaker te laten portretteren? En hoe kreeg Oliver Stone dat voor elkaar? Zag de niet van zijn eiland weg te branden aartsvijand van Amerika op zijn 75ste een kans voor een laat charmeoffensief?
Zoiets is het in ieder geval wel geworden. Stone, die op dit moment werkt aan een film over president Bush, staat bekend om zijn gespierde aanpak en kritische houding waar het de Amerikaanse cultuur (natural born killers, 1994) en politiek (salvador, 1986) betreft. Hier laat hij zich echter van een wel heel milde kant zien. Allicht vond Stone het feit dat hij zich in zijn eerste documentaire door Castro bij de voornaam laat noemen op zich al een mooie provocatie.
De onderneming heeft iets van een huzarenstukje, en dat is ook de belangrijkste aantrekkingskracht van comandante: Om Fidel, een van de laatste communistische hardliners, nu eindelijk van dichtbij te zien. Ontspannen converserend met de zelf ook in beeld verschijnende filmmaker alsof ze al jaren dikke vrienden zijn. Grappend over Viagra. Filosoferend over dictatuur. "Ik ben een dictator voor mezelf en een slaaf van het volk. Is het slecht een dictator te zijn? Amerika was toch vaak dikke vrienden met dictators?"
Stone is cineast genoeg om er geen statische interviewfilm van te maken. comandante heeft het karakter van een spontane ontmoeting. Nu eens wandelen ze in een museum, dan zitten ze weer knus samen in de auto op weg naar een medische school waar de Cubaanse leider als een popster wordt ontvangen. Ogenschijnlijk vertrouwelijke momenten, organisch ingebed in montages van historische beelden en straatimpressies zoals we die ook kennen uit buena vista social club. Het suggereert dat het een diepgravend, intiem portret is van de man en zijn rol in de geschiedenis. Dat is het niet.
Op een bepaald niveau zijn het soms wel fascinerende inkijkjes in wat oogt als de meest informele dictatuur ter wereld. Maar veel verder dan die jonge vrouw die helemaal hoteldebotel is wanneer ze zomaar een kusje van Fidel heeft gekregen gaat het niet. Onthullend is comandante nauwelijks. Wat schieten we er mee op te weten dat Castro titanic een mooi spektakel vond dat hij eigenlijk op het grote doek had willen zien? De onderwerpen waaieren veel te breed uit en vrijwel alles wordt oppervlakkig, ontwijkend of ideologisch verantwoord afgedaan — waarbij Fidel overigens als een volleerd acteur weet te suggereren dat hij het allemaal ter plekke staat te verzinnen. Hij was eigenlijk helemaal niet zo dol op die Russische raketten tijdens de Cubacrisis in 1962, en dat er Cubaanse adviseurs in Vietnam waren is toch echt een misverstand. Wanneer het heikele onderwerp van de discriminatie van homoseksuelen wordt aangeroerd kletst Castro daar virtuoos omheen. Stone laat het erbij. Zelfs smeuïge verhalen over de guerrilla tegen Batista zitten er niet in.

Leo Bankersen