COLD SOULS

‘Paul Giamatti’, gespeeld door Paul Giamatti, is het bezwaarde gemoed dat hij overhoudt aan een toneelvertolking van Oom Wanja meer dan zat, en laat zijn ziel chirurgisch verwijderen in Sophie Barthes’ cold souls.

"Je neemt het allemaal veel te serieus", drukt de regisseur zijn hoofdrolspeler op het hart na een moeizame repetitie. "Het is geen tragedie! Waar is je gevoel voor humor gebleven?" De acteur is ‘Paul Giamatti’, gespeeld door Paul Giamatti, en inderdaad, de rol van Tsjechovs Oom Wanja drukt op zijn gemoed. Zuchtend en steunend slaat hij zich door het leven. Tot hij op tv een reclame voorbij ziet komen: "Bent u eenzaam? Blijft u hangen in het verleden?" Een artikel in de New Yorker helpt hem over het randje, en voor hij het weet glijdt zijn vinger in de Gouden Gids naar ‘zielenextractie’.
En zo zit hij even later in de wachtkamer van Dr. Flintstein (David Strathairn), die hem op het hart drukt dat de hele procedure volstrekt veilig en omkeerbaar is. Paul vind het allang goed; hij hoeft niet eens gelukkig te worden, houdt hij Flintstein voor, als hij maar niet meer zo hoeft te lijden. En inderdaad, als zijn ziel er eenmaal uit ligt, is het gedaan met de getormenteerde melancholie die hem teisterde. Alleen: er is ook niets anders meer, dus ook niets wat hem kan helpen acteren. Hij voelt zich "hol, licht, leeg, verveeld. Maar verder prima". De gebruikelijke bijwerkingen, concludeert Flintstein nuchter. Maar als Paul zijn ziel terug wil laten zetten, blijkt die verdwenen en is de Russische zielensmokkelaarster Nina (Dina Korzun) de spin in het web waarin hij verstrikt raakt.

Metafysisch
‘Sophie Barthes is duidelijk een regisseur die graag eens met Charlie Kaufman zou dineren’, schreef criticus Roger Ebert naar aanleiding van cold souls. Maar ik betwijfel of dat echt zo’n gezellige avond zou worden; wat het werk van de twee gemeen heeft is juist een bijtende in zichzelf gekeerdheid en hermetische geslotenheid die me in een een-op-een gesprek vrijwel onoverkomelijk lijkt. Maar de vergelijking is inderdaad onvermijdelijk: cold souls is min of meer een kruising tussen being john malkovich en eternal sunshine of the spotless mind. Uit de eerste het spel met beroemdheid en identiteit, uit de tweede het technische foefje dat metafysische bespiegelingen oproept, uit beide de sfeer van intellectuele satire.
De consequenties van de zielextractie leveren in cold souls een aantal sterke momenten op: Giamatti die zielennijd krijgt als hij ziet hoe klein de zijne is; Giamatti die zijn ziel pertinent niet naar New Jersey verscheept wil hebben; dokter Flintstein die droogjes opmerkt dat het "geen exacte wetenschap" is. Maar uiteindelijk voert Barthes haar centrale gimmick niet consequent door, en dat is funest voor sciencefiction — wat cold souls, al zijn arthouse-opsmuk ten spijt, ook gewoon is. Want als Paul niets voelt zonder zijn ziel, waar komt dan het melancholische verdriet dat hij om het gemis ervan heeft vandaan?

Joost Broeren