CHINESE BOX

Regisseur Wayne Wang is bekend van de succesvolle odes aan Brooklyn Smoke en Blue in the face. De semi-geïmproviseerde stijl van deze films staat haaks op de symbolisch geladen sfeer in Chinese box. De film gaat over een liefdesgeschiedenis die zich afspeelt tegen de achtergrond van de Britse overdracht van Hong Kong aan China in 1997. Met Jeremy Irons, Gong Li en Maggie Cheung beschikt de film over een cast om je vingers bij af te likken, maar helaas worden de talenten van deze prachtacteurs nauwelijks uitgebuit.

Wayne Wang onderhoudt een haat-liefdeverhouding met Hong Kong. Na zijn jeugd te hebben doorgebracht in de Britse kolonie, verhuisde hij op zijn achttiende naar Californië, waar hij een film- en televisieopleiding volgde. De overdracht van zijn geboortestad door de Britten aan China in 1997 was voor Wang aanleiding om zijn tegenstrijdige gevoelens over het eiland om te zetten in een film. In Chinese box vormen de historische gebeurtenissen het grootse decor voor een tragische liefdesgeschiedenis. Jeremy Irons speelt de Britse journalist John die al jarenlang in Hong Kong woont en die eigenlijk ook na het vertrek van de Engelsen de stad niet wil verlaten. Het is alleen de vraag of hij de overdracht nog wel mee zal maken, want hij lijdt aan een ernstige vorm van leukemie. In de wetenschap dat hij nog maar weinig tijd van leven heeft, besluit hij eindelijk het hart te veroveren van de Chinese bareigenares Vivian (Gong Li), op wie hij al vele jaren verliefd is. Vivian verzet zich tegen Johns avances omdat zij zich vastklampt aan de rijke zakenman met wie zij samenleeft en waarmee ze ooit hoopt te gaan trouwen. Haar hoop is tevergeefs, want Vivian heeft een verleden als duurbetaalde prostituée en net als westerlingen hebben ook Chinezen een dubbele moraal.
Het grootste deel van Chinese box wordt gevormd door Johns omzwervingen door de Aziatische metropool, hij is namelijk bezig de laatste maanden van Brits Hong Kong vast te leggen op video. Daarbij kruist hij het pad van de brutale straatventster Jean. Het meisje, wiens gezicht wordt ontsierd door een groot litteken, intrigeert John dermate dat hij haar met zijn camera begint te volgen.

Schokkend moment
Het script van Chinese box werd geschreven door de geroutineerde scenarist Jean-Claude Carrière, die eerder onder andere tekende voor The unbearable lightness of being. De parallellen met Philip Kaufmans succesvolle Kundera-verfilming zijn niet zo moeilijk te trekken: in beide gevallen gaat het om een een gecompliceerd liefdesdrama dat zich afspeelt tegen het decor van grote politieke gebeurtenissen. Maar waar The unbearable lightness of being, geholpen door Kundera’s doorwrochte verhaallijn, een perfecte balans wist te bereiken tussen het politieke en het persoonlijke, is die verhouding in Chinese box ver te zoeken — het lijkt wel of per ongeluk de allereerste aanzet tot een scenario is verfilmd. Slechts een enkele keer slaat de film de juiste toon aan, zoals in de openingsscène waarin Vivian en John samen aanwezig zijn op het laatste nieuwjaarsfeest voor de overdracht. Op het hoogtepunt van de feestelijkheden springt een man op het podium, die zichzelf ten overstaan van de feestvierende notabelen door zijn hoofd schiet uit protest tegen de ondergang van de democratie in Hong Kong. Het is een schokkend moment, dat de impact van historische gebeurtenissen op het leven van mensen voelbaar maakt. Jammer genoeg zijn dergelijke momenten schaars. Het nieuws over de overdracht dringt verder vooral het verhaal binnen in de vorm van televisiejournaals en radioberichten. De manier waarop het historisch beeld- en geluidsmateriaal wordt gebruikt doet nogal plichtmatig aan en helpt het verhaal op geen enkele manier vooruit.

Symbolen
De filmtitel verwijst naar Chinese doosjes waarin steeds weer andere doosjes verstopt zitten. Op vergelijkbare wijze pretendeert Chinese box de ziel van Hong Kong en zijn bewoners laagje na laagje bloot te leggen, maar de film blijft jammerlijk steken in zijn constructie. De hoofdpersonen draaien om elkaar heen zonder veel sympathie op te wekken, en vooral de relatie tussen John en Vivian blijft ergerlijk onduidelijk. De filmmakers lijken hun personages vooral als symbolen in het historische toneel te hebben geplaatst. Zo is er weinig voorstellingsvermogen voor nodig om in de terminaal zieke John een metafoor te zien voor de aftakeling van het eens zo machtige Britse Rijk, terwijl Vivian de traditionele Chinese waarden vertegenwoordigt. Het karakter van Maggie Cheung is nog het minst makkelijk te duiden en niet geheel toevallig is zij ook de meest interessante persoon in de film.
Om een constant gevoel van dreiging te bewerkstelligen krijgen de filmpersonages teksten in de mond gelegd waarin ze Hong Kong vergelijken met "Pompeï vlak voor de Vesuvius" en "een hoer die moet wennen aan haar nieuwe pooier". Voor wie niet genoeg heeft aan dit soort subtiliteiten is er ook nog het meerdere malen terugkerende shot van een grote vis die wordt onthoofd, terwijl het hart gewoon blijft doorkloppen, waarmee Wang maar wil aangeven dat Hong Kong ook na de overname zijn kloppend hart zal behouden. Aan mooie beelden is er in Chinese box geen gebrek en op zijn beste momenten bezit de film ontegenzegelijk een intrigerende sfeer. Maar anderhalf uur sfeerproeven is te veel van het goede, zeker als je prachtige acteurs ziet rondlopen die maar geen kans krijgen om mensen neer te zetten van vlees en bloed.

Fritz de Jong