Centaur

Een dorpeling rijdt met paarden door de maanverlichte nacht. Niet om ze te stelen, maar om de mythes van ooit te eren. Met een sprookjesachtige logica brengt de Kirgizische regisseur Aktan Arym Kubat in Centaur een ode aan de dromers.

Voormalig filmoperateur Centaur (een vijftiger wiens echte naam niet meer gebruikt wordt omdat zijn liefde voor paarden hem heeft ingehaald) ligt spelend met zijn kind op de grond en vertelt. Over Kambar Ata, de patroonheilige van de paarden, die eeuwen geleden in de gedaante van een paard neerdaalde om de dictatoriale heerser Merez Kan toe te spreken. Toen de dictator opdracht gaf het paard te doden, verdween het in de lucht. Een vloek van Kambar Ata over Merez Kans volk en land was het gevolg.

Tot nu toe werd niemand gevonden om met het snelste paard door de maanverlichte nacht te rijden en zo Kambar Ata om vergiffenis te vragen. Het is een verhaal als bekentenis tegen een jonge zoon die niet spreekt en een vrouw die doofstom is. Want iedere keer als Centaur over ingekochte racepaarden hoort die op stal staan, trekt hij er ’s nachts op uit om er met gespreide armen op te rijden.

In zijn zesde speelfilm Centaur (2017) observeert de Kirgizische regisseur Aktan Arym Kubat (Beshkempir) de verdwijnende mythes in de volkscultuur. Net als in zijn internationaal meest succesvolle film The Light Thief (2010) speelt Arym Kubat daarin zelf de hoofdrol als een kleine man die blijft vasthouden aan de verloren onschuld. De dromer tussen de kwaden.

Was dat in The Light Thief een elektricien die voor het hele dorp zorgde, tot ongenoegen van lokale overheden, in Centaur gaat het om de zonderlinge titelheld. Een gezinsman die heilig in de mythes van weleer gelooft. Maar terwijl de wereld van de mensen in het dorp steeds meer om geld draait, raken mythes juist in verval. Concrete valuta zijn niet te rijmen met volksverhalen die makkelijk als zweverig zijn af te doen. Ooit de basis voor een gezamenlijke cultuur, nu niet meer dan wat oude munten.

Ondanks het naturalistische uiterlijk en verschillende verhaaluitstapjes, is Centaur een onthaastend sprookje over aan banden gelegde vrijheid. Voor een ongeduldige kijker een beproeving, voor een geduldige een kleinood dat zijn waarheden niet meteen prijsgeeft en waarschijnlijk meer vragen oproept dan beantwoordt. Dat komt deels door het gebrek aan Kirgizische context voor een Westers publiek (de Sovjet-banden tot in de jaren negentig van de vorige eeuw, de opkomst van de radicale Islam in het land), maar ook doordat Arym Kubat wat hij aan de kaak stelt ook zelf durft toe te passen: een hoofdpersoon met een sprookjesachtige logica als leidraad. Daarin ligt de boodschap van de film besloten. Het zijn de dromers die we niet meer begrijpen.