CAVALE

Het grote misverstand

  • Datum 21-10-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films CAVALE
  • Regie
    Lucas Belvaux
    Te zien vanaf
    01-01-2002
    Land
    België/Frankrijk
  • Deel dit artikel

De liefde op de proef gesteld in Un couple epatant, Cavale en Après la vie

Un couple epatant/Cavale/Après la vie is een unieke filmtriptiek: waarin een aantal bijfiguren uit het bestaan elkaar opzettelijk of toevallig kruisen. In drie verschillende genres toont de Belgische acteur/regisseur Lucas Belvaux de absurditeit, de grimmigheid en de schoonheid van het leven.

Elk leven is een film waarin men zelf de hoofdrol speelt, omringd door intieme vrienden en naamloze figuranten. Dat is het startpunt van de trilogie Un couple epatant/Cavale/Après la vie van de Belgische acteur/regisseur Lucas Belvaux. Drie films over drie mensen, hun familie, vrienden, vijanden en onbekenden die plots een grote invloed op hun leven blijken uit te oefenen. Allerlei levens raken elkaar intens of vluchtig. Elke film is gemaakt in een verschillend genre en bevat ellipsen die in de andere films als het ware worden opgevuld door verklarende scènes, waarbij een vaste groep van zes personages in alle drie films opduikt. Dat klinkt allemaal complex en pretentieus, en dat is het ook. Maar Belvaux weet natuurlijk dat hij zijn publiek niet kan dwingen alle drie films te zien, en construeerde het geheel zo dat ieder werk op zichzelf staat en apart kan worden bekeken — wie echter de moeite neemt alle drie delen te zien, ontdekt de meerwaarde.
In ieder deel, dus ook Un couple epatant, voert Belvaux ons naar de Franse provinciestad Grenoble. Alain (François Morel) en Cécile (Ornella Muti) zijn al twintig jaar een droomkoppel. Hun vriendenkring slaat het stel met gezonde jaloezie gade. Maar dan raakt Alain ervan overtuigd dat hij binnenkort aan een ernstige ziekte zal sterven. Hij verbergt dit voor Cécile, die door zijn vreemde gedrag erg wantrouwend wordt en de bevriende politieman Pascal (Gilbert Melki) vraagt een oogje op Alain te houden. Dat valt Pascal niet mee, want hij is verliefd geworden op Cécile en begint zaken te verzinnen die Alain in een kwaad daglicht stellen. De kwestie ontspoort hevig, misverstand wordt op misverstand gestapeld en het is vooral Alains geestelijke gezondheid die ernstig op de proef wordt gesteld.
Deze romantische komedie klinkt op papier als John Lanting op z’n Frans, maar Belvaux tilt het wat koddige materiaal toch uit boven de middelmaat dankzij de vlotte dialogen, een reeks geslaagde absurditeiten en de sterke hoofdrol van Morel, die de beklagenswaardige Alain goed neerzet als een nerveuze, zwetende hypochonder. Ook goed gecast is Ornella Muti, die een kwart eeuw en een kleine zeventig films na haar doorbraakrol in Marco Ferreri’s L’ultima donna niets van haar aangename verschijning en acteercapaciteiten heeft ingeleverd.

Eeuwige sneeuw
De thriller Cavale is de sterkste component van de trilogie. Belvaux speelt een voortreffelijke hoofdrol als de ‘proletarische revolutionair’ Bruno die na vijftien jaar uit de gevangenis ontsnapt en op zoek gaat naar zijn oude kameraden in Grenoble. Die hebben de strijd echter allemaal opgegeven; iedereen is veranderd behalve Bruno, die volhardt in zijn oude idealen. Op de huid gezeten door de politie gaat hij op zoek naar de corrupte industrieel Jacquillat (Patrick Descamps) waarmee hij vroeger uit naam van de revolutie zaken deed. Ook hij keert Bruno de rug toe. Alleen de aan morfine verslaafde Agnès (Dominique Blanc) biedt hem een plek om te schuilen. Maar haar vriend Pascal is politieman en vormt een groot gevaar.
Belvaux gebruikt in de trilogie vanwege de verschillende genres verschillende stijlmiddelen, en in Cavale komt de afstandelijke manier waarop hij de gewelddadige levenswandel van de terroristische wapenexpert Bruno toont erg goed uit de verf. Vooral de nachtelijke ontsnappingsscène is vanwege de eenvoudige mise-en-scène een verademing: duisternis, zoeklichten, een klaarstaande auto, lawaai, voorbijvliegende kogels, angst, adrenaline, en dan, de vrijheid. Evenals in Un couple epatant zijn het misverstanden en de onwil tot ware communicatie die de boventoon voeren. Bruno krijgt ondanks zijn benarde positie de mogelijkheid van het ware leven te proeven, maar verdergaan als een kille moordmachine is veiliger en biedt hem meer zekerheid. Belvaux stuwt de film naar een metafysisch niveau in de verrassende climax, waarin een eenzame Bruno temidden van de eeuwige sneeuw in de toppen der Alpen verlossing vindt.

Zelfverachting
Politie-inspecteur Pascal is niet bepaald zuiver op de graat. Hij heeft een relatie met Agnès, een aan morfine verslaafde vrouw, en neemt drugs aan van de corrupte industrieel Jacquillat in ruil voor zijn stilzwijgen. Bovendien wordt hij verliefd op Cécile en probeert haar huwelijk met Alain op de klippen te laten lopen. In Après la vie gaat Belvaux in op de hemeltergende relatiecrisis tussen Pascal en Agnès en werkt hij zijn hoofdthema verder uit. Pascal wenst nimmer met Agnès in het openbaar te worden gezien, terwijl zij tijdens haar werk als lerares op steeds genântere manieren probeert de waarheid rond haar verslaving te ontkennen. De twee ontlopen voortdurend hun verantwoordelijkheden, maar het is vooral de aan zelfverachting tenonder gaande Pascal die niet wil inzien dat Agnès hem ware liefde biedt. Après la vie is een sporadisch indringende film; de werelden van de twee tot elkaar veroordeelden schuren langs elkaar maar dat levert voor de kijker zelden vonken op.
Met zijn trilogie heeft Belvaux geprobeerd in drie verschillende genres de absurditeit, grimmigheid en schoonheid van het leven te tonen en hij heeft in een gewichtig epistel de wens uitgesproken dat de toeschouwer die de moeite neemt om alle drie delen te zien, uiteindelijk huiswaarts keert met een vierde, geheel eigen film in hun hoofd. Dat zijn allemaal nobele doelen, die echter niet kunnen verbloemen dat zijn trilogie vooral een interessant experiment is dat bovendien technisch knap is uitgevoerd, maar emotioneel aanzienlijk minder beklijft.

Mike Lebbing

Lucas Belvaux

De terrorist, de agent en de junkie

Lucas Belvaux, de in Frankrijk werkende Belgische schrijver, acteur en regisseur, over zijn trilogie Un couple epatant/Cavale/Après la vie: "Ik had het idee dat ik met een trilogie iets complexers uit kon dragen dan ik met één film zou hebben gekund."

"Ten tijde van mijn eerste film, in 1991, was ik met de bijrollen bezig en dacht, waarom zou ik niet een film maken over het leven van de personages in de bijrollen? Zij zijn immers de hoofdpersonen in een film die anders nooit gemaakt wordt. Dat plan heb ik drie jaar later weer opgepakt. Ik had het idee dat ik met een trilogie iets complexers uit kon dragen dan ik met één film zou hebben gekund. De eerste schrijfdagen heb ik de drie stellen gedefinieerd en vaag de drie verhalen. De eerste vondst was om de verhalen elkaar te laten kruisen via de vrouwen. De mannen waren daarvan telkens een kennis of een relatie. Vandaaruit heb ik de personages en de verhalen verder geconstrueerd.
"Toen ik begon met schrijven was er in Frankrijk een groot aantal zelfmoorden onder politieagenten. Iedere paar maanden schoot zich er wel een met z’n dienstwapen door het hoofd. Dat heeft mij toen zeer aangegrepen. Enkele jaren daarvoor, toen ik mijn militaire dienstplicht vervulde in België, had ik ervaren dat veel Belgische militairen ook erg gedeprimeerd waren. Beide beroepsgroepen komen in contact met de meest vreselijke dingen en komen heel dicht bij het lijden zelf. Ik geloof niet dat je dat zomaar kwijt bent als je ’s avonds thuiskomt. De politieman in de trilogie heeft thuis een aan drugs verslaafde vrouw, en dat hij daar niet over kan praten, levert een enorme paradox op. De enige oplossing die hij heeft om haar lijden te verzachten is om haar van drugs te voorzien. Die dynamiek intereseerde me.
"Een jaar of vijftien geleden heb ik twee documentaires gezien, over oudere verslaafden in Nederland en Zwitserland. Omdat hen een vervangende drug werd verstrekt, hadden deze mensen geen sociale integratieproblemen en leidden zij een bijna normaal leven. Dat boeide me enorm, juist omdat in Frankrijk deze discussie zo vast zit. Ik vind het angstaanjagend je een maatschappij voor te stellen, waar men mensen aan hun lot overlaat, terwijl het probleem van een veel humanere kant kan worden bekeken. Ik denk dat Frankrijk doordat dit soort dingen niet bespreekbaar zijn, een steeds minder levende democratie is geworden.

Geshockeerd
"Ik heb nog wel moeite gehad om de films gefinancierd te krijgen; omdat zo’n project nog nooit was uitgevoerd had men koudwatervrees. De thematiek van de films werd daarna nog wel als voorwendsel gebruikt. Drie weken voordat we met de opnames zouden beginnen, was de acteur die ik op het oog had voor de terrorist plotseling niet meer beschikbaar. Om het project door te laten gaan heb ik die rol zelf op me genomen.
"Na de release in Frankrijk heb ik met veel bezoekers gepraat. Niet iedereen had alle drie de films gezien. Wat me opviel, was dat mensen die de komedie eerst hadden gezien, de komische kant van de thriller zagen. De volgorde waarin men de films ziet is blijkbaar van belang voor hoe men de trilogie ervaart. Ik vond het echter wel vreemd, dat er niet heftiger op de thematiek werd gereageerd. Het zou juist goed zijn als er meer over drugs gesproken werd in Frankrijk. Ik had gedacht dat het publiek veel meer geshockeerd zou zijn door de films, maar het bleek juist gevoelig voor mijn benadering. Het gebeurt niet vaak dat er iemand getoond wordt die werkelijk lijdt door drugs.
"Wat ik verontrustender vond was de begrijpende houding ten opzichte van de terrorist. Men vond dat wat hij doet niet juist is, maar het publiek was het niet altijd oneens met wat hij zei. Dat vind ik eng want zijn politiek inzicht is toch bijna nul en dat wil dus zeggen dat er een radicalisering plaatsvindt in de Franse maatschappij van twee kanten. Ik ben bang dat dat binnen enkele jaren gaat resulteren in uitbarstingen van geweld."

Frank de Neeve