CATFISH

Het andere sprookje over Facebook

  • Datum 17-11-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films CATFISH
  • Regie
    Henry Joost, Ariel Schulman
    Te zien vanaf
    01-01-2010
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

catfish is nu al een fenomeen. Maar er valt niet over te schrijven zonder cruciale dingen prijs te geven. De tekst bevat dus spoilers.

catfish is een van de meest intrigerende films van het jaar. Omdat er in de VS al zoveel over in de openbaarheid is gekomen, wordt daar inmiddels aangenomen dat het verhaal echt is. Maar dankzij exit through the giftshop en i’m still here en het overnieuw opgelaaide debat over nepdocumentaires blijf je plezierig sceptisch. De vraag naar het waarheidsgehalte is één van de onmiskenbare fascinaties die je als kijker met de film kunt hebben.
Wanneer je ervoor kiest catfish als werkelijkheid te zien dan lijkt het aanvankelijk een belangrijk document over Facebook. Belangrijker nog dan the social network, die trouwens verdacht snel in het geheugen wegzakt. Maar meer nog dan aan de digitale media raakt de film aan veel oudere fenomenen als exploitatie en identiteit. Dat klinkt niet erg sexy maar de manier waarop die twee in catfish met elkaar verweven zijn, krijgt hier en daar thriller-achtige trekken.
Waar gaat het over? De New Yorkse makers lopen min of meer toevallig tegen hun onderwerp aan wanneer de broer van een van hen via Facebook in contact komt met een gezin ergens in de buurt van Chicago. Terwijl die relatie zich langzamerhand concentreert op de oudste dochter Megan en het karakter van een verliefdheid begint te krijgen, lijken de drie New Yorkers haar op steeds meer leugens te betrappen. Ze beginnen zelfs te twijfelen of Megan wel bestaat en besluiten langs te gaan.
Wat ze ontdekken, lijkt voor de documentaire te mooi om waar te zijn. Het is tragiek en triomf tegelijk. Niet die van hen maar van Angela, de vrouw die vrijwel alles wat de drie mannen de afgelopen maanden op Facebook is verteld, verzonnen blijkt te hebben. In de confrontatie tussen Angela en de makers krijgt catfish een aura dat moeilijk te doorgronden is, en daar zit de andere grote fascinatie. Wie gebruikt wie? De filmmakers misbruiken Angela door haar kwetsbaarheid in de openbaarheid te brengen maar andersom liet zij een van hen maandenlang in de waan met een jonge vrouw contact te hebben. Op een verdraaide manier is het Angela die de macht in handen heeft. Of wij allemaal, omdat we allemaal de macht hebben om verhalen te maken. Misschien ligt daar wel het wezen van de film.
Je kunt er ook voor kiezen catfish als een nepdocumentaire te zien. En besluiten dat het verhaal over de fictie van Angela als in een Droste-effect de fictie van twee filmmakers is. Want is hun boodschap niet dat elke werkelijkheid te fabriceren is? Dus waarom deze dan niet? Het maakt van catfish een onweerstaanbaar tijdsdocument. De celebrity-status die internet aan de anonieme mens kan geven (Angela is ondertussen geïnterviewd op de nationale televisie), exploitatie versus zelfbeschikking, de afstanden die online moeiteloos overbrugd worden versus de fysieke afstand die doorleefd moet worden en een werkelijkheid op zichzelf vormt, het door elkaar lopen van feit en fictie en het besef dat dat verschil er uiteindelijk niet toe doet: catfish laat zien, net als exit through the giftshop, hoe verhalen een eigen leven kunnen leiden. Die voortdurende verwarring over wat echt is en wat niet bestond al voor de komst van krant en televisie, toen nieuws van mond tot mond ging en geruchten nauwelijks gecontroleerd konden worden. Dat is nu weer zo. Internet is de ultieme geruchtenmachine. En in zekere zin ook de ultieme droommachine. 

Ronald Rovers