Brigsby Bear (Dave McCary, Kyle Mooney en Kevin Costello over)

'Als kind leer je zo veel van televisie'

  • Datum 13-09-2017
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Brigsby Bear
  • Regie
    Dave McCary
    Te zien vanaf
    01-01-2017
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Drie jeugdvrienden voor wie nostalgie vooral bestaat uit herinneringen aan obscure kindertelevisie maakten een fantasievolle, mild auto­biografische speelfilm over een jongen die zit opgesloten in een bunker met alleen de kinderserie Brigsby Bear als referentiekader. Dit is nostalgie — maar is het echt?

Door Kees Driessen

De nostalgie is niet meer wat ze was, is de beroemde titel van de memoires van Simone Signoret. Prachtige titel. Ik heb hem zelf vaak — als tegelwijsheid losgezongen van het boek — betrokken op de snelheid waarmee iets tegenwoordig nostalgisch wordt. Vroeger werd met nostalgie teruggekeken op het traditionele boerenbestaan of, vooruit, de laatste Elfstedentocht. Maar tegenwoordig kan ik bij sommigen al vertederde blikken opwekken met mijn MacBook uit 2008.
Maar ook De nostalgie is niet meer wat ze was is niet meer wat ze was. In het geval van de lowbudget culty komedie Brigsby Bear kun je zeggen: de nostalgie is niet meer zo echt als ze was.
In Brigsby Bear zit een jongen van vijfentwintig, James, met zijn ouders in een bunker. Hij mag nooit naar buiten: de lucht is giftig. Wel zien we af en toe zijn vader de deur uitgaan met een gasmasker op. Het enige waarmee de jongen zich daarbinnen bezighoudt is de kinderserie Brigsby Bear Adventures, over iemand in een berenpak die allerhande avonturen beleeft en daarbij de kijker lesjes leert. Dat is James’ blik op de werkelijkheid. Een werkelijkheid die, in zijn slaapkamer in de bunker, ook werkelijk zijn werkelijkheid heeft doordrongen: overal is Brigsby-merchandise te zien, van posters via T-shirts tot beddengoed.
Die jongen, James, wordt gespeeld door Kyle Mooney, bekend als komiek van Saturday Night Live. In die show werkte hij ook al samen met schoolvriend en regisseur Dave McCary, terwijl hun beider derde schoolvriend Kevin Costello samen met Mooney het scenario schreef.
Een scenario dat bovenal is gebaseerd op hun eigen jeugdervaringen, waarover ze graag vertellen tijdens een groepsinterview op een dakterras in Cannes, gezellig met z’n drieën op een rijtje. Maar behalve dat Mooney religieus is opgevoed, gaan die jeugdherinneringen louter over televisieshows uit de jaren tachtig en soms negentig. En zelfs die religieuze opvoeding blijkt er vooral met kindershows ingegoten te zijn.

Animatronic
"Ik kreeg die religieuze programma’s verplicht door de strot geduwd", vertelt McCary goedmoedig. "Als kind ga je je daar dan tegen afzetten. Maar later, toen ik in de twintig was, ben ik me er opnieuw voor gaan interesseren. En dat komt vooral door deze twee jongens hier. Zij gingen zich verdiepen in obscure kindershows, die ze vonden op vhs-banden. Bizarre religieuze shows met animatronic-poppen en allerlei praktische effecten die kinderen tegenwoordig niet meer kennen. Ik ben er inmiddels ook totaal door geobsedeerd — ik denk aan een serie als Prayer Bear, bijvoorbeeld — maar Kyle is echt de grote geschiedschrijver van kindershows op vhs."
Het drietal liep en loopt tweedehandszaakjes af, waar ze, voor soms niet meer dan een kwartje, tapes kunnen vinden met de meest knullige, weirde shows die niemand meer kent. Een soort fake instant-nostalgie op vhs — voor op de stapel met videobanden die ze wel daadwerkelijk zelf toen ze jong waren hebben gezien.
"Brigsby is het enige dat hij kent. Het enige verhaal, de enige religie. Hij kent niks anders", benadrukt Mooney over zijn personage James (die van de serie merkwaardige levenslessen krijgt, bedoeld om hem in z’n bunker te houden, zoals: ‘vertrouw alleen je gezin’ en ‘nieuwsgierigheid is een onnatuurlijke emotie’). Maar als je de drie hoort praten, lijkt dat voor henzelf ook te gelden. "Als kind leer je zo veel van je favoriete shows. Hoe je je moet gedragen, wat cool is, wat voor woorden je gebruikt", zegt McCary. En Mooney: "Er zijn nog steeds obscure verwijzingen uit Saved by the Bell die Dave en ik blijven gebruiken en die verder misschien niemand herkent." En uit al die verwijzingen (en eindeloos zoeken op YouTube naar nog obscuurdere, nostalgie opwekkende kinderprogramma’s, religieus of niet) werd de serie Brigsby Bear samengesteld. "De lakens kwamen van He-Man, toch?" checkt McCary. "Ja, de lakens hebben zeker wat geleend van He-Man, haha!" beaamt Costello.

Skywalker
Die nostalgie in het verhaal was ook de reden voor de sympathieke casting van Mark ‘Luke Skywalker’ Hamill als de vader, "omdat hij natuurlijk voor heel veel mensen nostalgie representeert", verklaart Costello. Let wel: op fictie gebaseerde nostalgie — die van hen en hun generatie. Zoals ook de opsluiting in een bunker met een kinderprogramma die een hutspot is van eighties televisieshows niets anders is dan een samenballing van hun eigen jeugd. Een idee dat weliswaar sympathiek, maar nooit echt kritisch wordt uitgewerkt. Zo zien ze de werkelijkheid nu eenmaal, min of meer, zo zien ze hun jeugd, zo zien ze nostalgie.
"Ik denk dat we vooral over onszelf hebben geschreven", zegt Mooney. "Zo voelde ik me toen ik opgroeide."
Saillant detail: de werkelijkheid bleek toch weer absurder dan wat je kunt verzinnen en gooide bijna roet in het eten. "Toen we het scenario al af hadden, lazen we de synopsis van The Wolfpack", zegt Costello — een Amerikaanse documentaire uit 2015 over een vader die zijn kinderen nooit de deur laat uitgaan en hen bezighoudt met speelfilms (op vhs en dvd) die daardoor in extreme mate hun referentiekader vormen voor de werkelijkheid. "Het is een heel goede documentaire, maar we waren wel bang dat mensen zouden denken dat wij het daarvan hadden gejat." Maar nee dus. Bovendien, The Wolfpack portretteert ook wezenlijk iets anders: een werkelijkheid die fictie gebruikt, maar zelf vreemder is dan fictie. Dat schurende element is net wat het aardige Brigsby Bear ontbeert.