BIRDWATCHERS

Na een aantal indringende films over de Argentijnse dictatuur, onderzoekt regisseur Marco Bechis nu in buurland Brazilië de wortels van de Latijns-Amerikaanse ‘desaparacidos’.

Regisseur Marco Bechis heeft een theorie over de geschiedenis van de Latijns-Amerikaanse ‘desaparacidos’, de verdwijningen die op het hele continent onder de verschillende dictaturen hebben plaatsgevonden, vertelde hij op het afgelopen Filmfestival Rotterdam. Die zijn namelijk het gevolg van de manier waarop de eerste Europeaanse kolonisten de oorspronkelijke bewoners van hun land verdreven, opsloten in reservaten, lieten verkommeren en uitmoordden. En daar verder het zwijgen toe deden. Voor de tegenwoordig in Italië woonachtige Bechis was het dus een logische stap om na een aantal indringende films over de verdwijningen in zijn geboorteland Argentinië (garage olimpo en hijos) op zoek te gaan naar de wortels van deze ‘culturele mentaliteit’. Hij vond die in buurland Brazilië waar van de ooit vijf miljoen Guarani-indianen er tegenwoordig nog slechts zo’n 30.000 over zijn. Ze zijn verbannen naar kleine stukjes land tussen de enorme veehouderijen en landbouwbedrijven en werken als dagloner. Of, zoals in de openingsbeelden van birdwatchers pijnlijk duidelijk wordt gemaakt, als toeristische aftreksels van zichzelf. Als toch niet zo heel nobele wilden jagen ze met hun speren en rieten rokjes kanoënde toeristen de stuipen op het lijf. En passant wordt hier de mythe van het ‘first contact’ ontmanteld. De wereld is niet onschuldig meer.

Survival Fund
birdwatchers is de eerste film waarin de Guarani-indianen zichzelf spelen en de film is, hoewel gegoten in een complexe vorm, een pleidooi voor het behoud van hun waardigheid en tradities. Tijdens de eindtitels verschijnt dan ook het webadres van het Guarani Survival Fund in beeld, dat Bechis na afloop van de draaiperiode in het leven riep om iets terug te kunnen doen voor de hoofdpersonen uit zijn film.
Toch is birdwatchers meer dan een vormingsfilm over indianen die opkomen voor hun rechten. Rondom het verhaal van de Guarani Kaiowá die terugkeren naar het land van hun voorouders (’tekoha’) en dat proberen terug te claimen van de huidige landeigenaar, zijn diverse verhaallijnen geweven over onbetrouwbare vaders en zonen die worden opgezadeld met de last van tradities. Er is een hoop koppigheid aan beide kanten. En hoewel de jonge Osvaldo op het moment dat de stam besluit naar hun grond terug te keren in allerijl tot sjamaan wordt opgeleid, is ook duidelijk dat de modernisering niet te stoppen is.
birdwatchers is meer nog dan een film over vergetelheid, ontheemding en het gemak waarmee tradities opzij worden gezet en de geschiedenis schoongewassen, een film over land. De Braziliaanse Mato Grosso do Sul speelt in de cameravoering van Helcio Alemao Nagamine de hoofdrol. Als tussenland, waar geesten tussen de levende dolen. Als kaalgegeten paradijs, waar onze westerse vraag naar biobrandstoffen als een bosbrand lijkt te woeden. En als sociaal vraagstuk. Onwillekeurig moet je denken aan de Brechtiaanse maxime dat het land is van degenen die het bewerken. En wie zijn dat dan, in dit geval?

Dana Linssen