BETWEEN THE DEVIL AND THE DEEP BLUE SEA

De eenzaamheid van het zeemansbestaan wordt traditioneel bestreden met drank, hoeren en tatoeages. In Between the devil and the deep blue sea beperkt de melancholieke Nikos zich tot zelfmedelijden en opium. Totdat de doortastende Li aan boord van zijn schip klimt.

De Belgische regisseur Marion Hänsel doet in Nederland niet veel belletjes rinkelen. Toch heeft ze sinds 1982 een aantal indrukwekkende films afgeleverd met gerenommeerde buitenlandse acteurs als Trevor Howard, Malcolm McDowell en Carmen Maura. Ook in haar nieuwste film vertolkt een acteur van internationaal formaat, de Ier Stephen Rea, de hoofdrol. In Between the devil and the deep blue sea speelt hij een Grieks-Ierse zeeman die in de haven van Hong Kong zijn leven probeert te ontvluchten. Een vastberaden meisje weet tot hem door te dringen.

Spaarzaamheid
De films van Hänsel vertonen een opmerkelijke homogeniteit, hoewel ze het voor elkaar krijgt om nooit in herhalingen te vervallen. Ze heeft een duidelijke voorkeur voor spaarzaamheid en eenvoud. Niet het verhaal, niet de filmische conventies, maar Hänsel zelf bepaalt het tempo waarin de kijker kennismaakt met haar wereld van celluloid. In Le lit blikt de vriendin van een stervende kunstenaar terug op hun relatie, terwijl de ex-vrouw van de kunstenaar op de achtergrond toekijkt. In Dust analyseert Hänsel de schuivende verhoudingen tussen een dochter, een vader en hun personeel op een afgelegen Zuid-Afrikaanse boerderij. Il maestro is het verhaal van een getalenteerde dirigent en een derderangs paukenist die elkaar het leven zuur maken, zodra er een vrouw in het spel komt.
De drie genoemde films zijn literatuurverfilmingen van respectievelijk Dominique Rolin, J.M. Coetzee en Mario Soldati. "Ik houd het voorlopig maar op boeken", zei Hänsel eens in een interview. "Daaraan beleef ik persoonlijk erg veel plezier. Zelf heb ik niet zoveel te vertellen." Laten we die laatste opmerking maar als valse bescheidenheid bestempelen. Alleen al door haar keuze van de verfilmde boeken vertelt ze iets. De films van Marion Hänsel gaan over mensen die op zoek zijn naar liefde. Met genegenheid nemen ze ook genoegen.

Opium
Hetzelfde geldt voor Nikos (Rea), de verdwaalde zeeman in Between the devil and the deep blue sea. Alleen duurt het even voordat hij toegeeft aan het bestaan van die behoefte. Voorlopig lukt het hem met veel slapen en opium om de pijn van zijn bestaan te doven. De hartverscheurende brieven van zijn zwangere vriendin, die ze poste restante naar de grootste havens van Afrika en Azië stuurde, spoken door zijn hoofd. Nikos staart voor zich uit. Zijn kapitein vindt dat hij teveel opium rookt. Hij vindt dat de kapitein teveel drinkt. Smaken verschillen. Maar de bontverlichte boot die een stel hoeren aan boord brengt, wordt door de hele bemanning met gejuich ontvangen.
De monotonie waaraan Nikos zich heeft overgegeven, wordt verstoord door de tienjarige Li. Met een jong broertje op haar rug gebonden, entert ze zijn schip via de sampan van haar grootouders. Met een onschuldige blik in haar ogen peutert ze wat eieren los van Nikos, die zo snel mogelijk van haar af wil. Maar Li is gezegend met het typisch Chinese zakeninstinct, dat beleefdheid combineert met een indrukwekkende hardnekkigheid. "Ik wil helemaal niet verzorgd worden", roept Nikos vertwijfeld uit, maar Li staat zijn kajuit al schoon te maken. Het harde mannenleven aan dek lijkt niet geschikt voor de prille Li. Toch heeft ze alles al gezien, gehoord en meegemaakt. Grootvader heeft haar alle straten van Hong Kong beschreven, voor het geval ze ooit aan land zal komen. Haar hele leven heeft ze doorgebracht op de sampan en de schepen in de haven. Wanneer Nikos en Li een tripje naar het vasteland wagen, blijkt hoeveel ze voor elkaar zijn gaan betekenen.

Krabben
Marion Hänsel werd verliefd op Hong Kong toen ze het filmfestival van deze stad bezocht. Even later stuitte ze op de novelle Li van de Griekse schrijver Nikos Kavvadias, waarop ze haar film heeft gebaseerd. Toch gaat Between the devil and the deep blue sea niet over de spanning tussen oost en west. Voor de marconist Nikos bestaan allang geen verschillende landen, talen of culturen meer, alleen nog maar een universele mensheid. Het is zijn weigering om die mensheid binnen te laten, waaraan Li met haar vroegwijze spreuken en kinderlijke eenvoud begint te krabben.
Het is geen gemakkelijk thema voor een film, maar het acteerwerk van Stephen Rea en de Londense Ling Chu houdt de spanning erin. Ook de symboliek in het verhaal houdt de oplettende kijker bezig. Hänsel heeft een heel oeuvre opgebouwd van kleine films over de wanhopige behoefte aan liefde. Soms wordt ze daarvoor beloond, met een Gouden Leeuw in Venetië voor Dust en een lovende ontvangst van haar nieuwste werk in Cannes. Between the devil and the deep blue sea is een prachtige film voor wie zich aan de regie van Hänsel overlevert en het door Hollywood geconditioneerde kijkgedrag achter zich laat.

Thessa Mooij