BEHIND THE SUN

Het team achter Central do Brasil keert terug met Behind the sun, over de bloedige vete tussen twee Braziliaanse families. Regisseur Walter Salles, die dit jaar samen met broer João Moreira de Top 10 op IDFA heeft samensteld, vertelt zijn verhaal vooral met visuele middelen, maar helaas gaat hem dat niet altijd even succesvol af.

Het meest indrukwekkende beeld van Walter Salles’ Behind the sun (oorspronkelijke titel: Abril despedaçado) zit in de eerste vijf minuten van de film. Een linnen hemd hangt boven een nachtelijk buitenvuur te drogen. Het is besmeurd met bloed, en in de borststreek zit een mooi rond gat. De wind vult de mouwen en doet ze wild wapperen, alsof de ziel van de vermoorde eigenaar nog niet is ontsnapt.
Inderdaad heeft de ziel van Inácio, eerste zoon van de broodarme suikerrietboer Breve, nog geen rust gevonden. Dat zal pas gebeuren nadat Inácio’s broer Tonio wraak heeft genomen. Dood dus aan de eerste zoon van de Ferreiras, de familie waarmee de Breves al generaties lang in diepe onmin verkeren. Zodra het bloed op Inácio’s hemd is vergeeld trekt Tonio erop uit, met het gezinsgeweer aan zijn arm. Het is een erekwestie: in de eerste plaats staat de familienaam op het spel, niet Inácio’s ziel. Alleen jongste zoon Pacu, de held van de film, protesteert. Maar van meet af aan is duidelijk dat ook dit kind zich ooit aan de bizarre logica van de vete zal moeten onderwerpen.

Vuurspuwster
Met Behind the sun maakte Salles (Central do Brasil) een uiterst vrije variant op de roman Een breuk in april van de Albanese schrijver Ismaïl Kadaré. Het familieconflict is van Albanië verplaatst naar het troosteloze achterland van Brazilië anno 1910, en heeft met Pacu als hoofdpersonage een nieuw perspectief gekregen. De entree van vuurspuwster Clara zorgt verder voor exotische romantiek en hoopgevende liefde.
De film houdt zich nauwkeurig aan de feiten van de traditionele Braziliaanse bloedvete, maar vertelt zijn voorspelbare, tragedie-achtige verhaal met nogal nadrukkelijke symboliek: telkens terugkerende plaatjes van Pacu op de schommel (iedere zwaai een illusoire ontsnapping aan de harde werkelijkheid) en het gezin dat rondjes draait om de suikerrietmolen (metafoor voor de vicieuze cirkel van hun bestaan). En dan zijn er ook nog de letterlijk door haat verblinde ogen van vader Ferreira. Het bebloede hemd uit de opening had heel wat meer zeggingskracht.
Niettemin siert het Salles dat hij zijn punt — de vete geeft het verdorde leven van de families betekenis en waardigheid — vooral visueel probeert te verduidelijken. Met evenveel gemak had hij vader Breve een allesverklarende monoloog in de mond gelegd. Nu Pacu’s voice-over zich tot de uiteinden van de film beperkt en de volwassen personages zich meestal in somber stilzwijgen hullen, blijft er zowaar plek over voor enkele meerduidige momenten. Beste voorbeeld is Tonio’s jacht op de Ferreira-zoon. De sequentie krijgt door de adembenemende montage en het vervagende camerawerk een haast abstract karakter, en eindigt met een groot vraagteken wanneer Tonio angstig-verlamd toekijkt hoe zijn wraakoffer sterft.
Salles had best wat meer op de verbeeldingskracht van de toeschouwer mogen vertrouwen. Behind the sun is inhoudelijk en cinematografisch nog steeds interessant genoeg, maar raakt je nauwelijks. Toch een stap achterwaarts na het veel ingetogenere, minder gemakzuchtige en daardoor zo verdomd effectieve Central do Brasil.

Kevin Toma

De Top 10 van de favoriete documentaires van Walter en zijn broer João Moreira Salles, samen met een aantal van hun eigen films en documentaires, zijn te zien op het documentairefestival IDFA in Amsterdam.