AYURVEDA — ART OF BEING

Na zijn speelfilmdebuut Samsara maakte regisseur Pan Nalin zijn eerste lange documentaire over de traditionele Indiase geneeskunst ayurveda. Enige kritische noot ontbreekt.

Shampoo is een eeuwenoude Indiase uitvinding. De vruchten amala en aritha, gebruikt in inheemse ‘champoo’, vormen ook de basis voor onze hedendaagse anti-roos en pro-vitamine haarsmeersels. En er is meer ayurvedische kennis de westerse maatschappij binnengesijpeld. Denk bijvoorbeeld aan homeopathie en de modderpakkingen waarmee kuuroorden hun gasten verwennen. De moeilijkheidsgraad van het Sanskriet heeft echter een volledig begrip van het totale medische kennissysteem lange tijd in de weg gestaan. Pas met de new age-golf van de afgelopen twintig jaar interesseren meer westerlingen zich voor ayurveda. Regisseur Pan Nalin springt in op de spiritualistische revival door in zijn documentaires allerlei Indiase gebruiken en tradities in beeld te brengen. In Ayurveda — art of being werpt hij licht op wat bekend staat als de oudste holistische geneeskunst ter wereld.
Nalins inslag is sterk educatief. Hij wil onderwijzen, tonen, voorlichten. Hij laat goeroes aan het woord die uitleggen dat ayurveda gebaseerd is op het weer in balans brengen van drie energiestromen in lichaam en geest. Een Griekse adept mag het de Indiase meesters nog eens nazeggen in gebroken Engels en beweren dat ayurveda het antwoord is voor onze opgejaagde wereld vol stressgerelateerde ziekten. Het interessantste zijn de onalledaagse beelden van therapieën: oliebaden tegen staar, een poliopatiëntje dat in een ton met zand wordt begraven, een schizofreen die met groene modder wordt ingesmeerd, boomschors dat wordt voorgeschreven als medicijn tegen bloedkanker.
Wat totaal ontbreekt in Nalins verkapte Teleac-cursus is een kritische noot. Tegenstanders komen niet aan het woord, ontevreden patiënten lijken niet te bestaan. De regisseur geeft de artsen ook alle ruimte om van alles te beweren zonder ook maar één keer te vragen naar bijvoorbeeld de feitelijke grond voor de bewering dat "43 procent van de wereldbevolking aan stress lijdt". Sterker nog, hij cijfert zichzelf totaal weg, komt nergens in beeld en al zijn vragen zijn in de montage zorgvuldig weggesneden.

Zonnebloemveld
Ayruveda is Pan Nalins eerste lange documentaire. Eerder maakte hij korte documentaires en dit jaar debuteerde hij met Samsara als speelfilmregisseur. Dat hoogst gestileerde verhaal over een monnik die moet kiezen tussen fysieke liefde en religie, mikt op ongeveer hetzelfde publiek als waar Ayurveda voor bedoeld is. Niet alleen sluiten Nalins speelfilm en documentaire qua spirituele inhoud naadloos op elkaar aan, ook in de vormgeving zit overlap. Ayurveda is weliswaar niet gedraaid in CinemaScope maar ook hier grossiert de regisseur in schitterende plaatjes. Het oogverblindende zonnebloemveld uit het openingsshot en de gedroogde, gebarsten modder op het lijf van een patiënt zijn super-esthetisch in beeld gebracht. Ook de soundtrack is zorgvuldig uitgedacht: de vijf elementen aarde, lucht, ether, water en vuur worden stuk voor stuk belichaamd door klassieke Indiase instrumenten.
Die mooifilmerij kan echter niet verhullen dat Ayurveda faalt in zijn doelstelling: het uitleggen van de filosofie en werking van de geneeskunst. De specialisten blijven steken in oppervlakkigheden en opgelepelde ervaringskennis. Van de kijker wordt een grote bereidheid tot kritiekloos slikken gevraagd. Sceptici hebben dan ook niks te zoeken bij deze film. Ayurveda — the art of being is een schitterend ingepakt snoepje exclusief voor gelovigen.

Edo Dijksterhuis