Atlantis

Atlantis is niet verzonken maar bestaat in het hoofd van Xenia, het meisje dat in Digna Sinkes futuristische atlantis zichzelf de grote levensvragen stelt.

Het boek De wereld van Sophie ontsloot de filosofie voor jongeren door op een toegankelijke manier alle grote vraagstukken de revue te laten passeren. Ook atlantis stelt op vergelijkbare manier vragen over opgroeien en hoe te leven, die vooral voor adolescenten van waarde zullen zijn, maar waar inmiddels opgegroeide twijfelaars ook mee uit de voeten zouden kunnen.

Het eerste dat opvalt aan atlantis is de voor de Nederlandse cinema ongebruikelijke setting: ergens in de toekomst in een overgereguleerde Brave New World waar “vroeger verboden is”. Het sciencefictiongenre is in Nederland zeldzamer dan water op Mars, en verwacht bij atlantis dan ook geen dure decors. Het futuristische wordt opgeroepen via billboards bij de galerijflats waarop staat: ‘eenheid = kracht en vooruitgang’. Kranten zijn verboden, want optimisme is een morele plicht geworden voor de bevolking. Negatieve berichten zouden alleen maar verwarring zaaien en zieltjes breken. De enige remedie is: ordening.

De broer van Xenia, het veertienjarig meisje waar de film om draait, heeft stiekem wat oude kranten bewaard, waar hij zijn zus bij elk ontbijt uit voorleest. Xenia is ondertussen bezig met een (innerlijke) reis naar een naburig verboden eiland, waar ze een brief moet bezorgen aan een oude vrouw (Annemarie Prins). Die geeft haar de symbolische sleutel tot haar huis, maar belangrijker zijn de wijze lessen die ze op Xenia wil overbrengen, met als belangrijkste: “Wat je vandaag bent is wat je in het verleden gedaan hebt. Wat je in de toekomst bent, dat doe je vandaag.”

Kristallen berg
De tijd lijkt stil te staan op dit Atlantis. De oude vrouw illustreert dat met een wel heel treffend voorbeeld: “Stel je voor dat een vogel één keer in de duizend jaar zijn snavel aan een kristallen berg scherpt. Als de berg op is, dan is één seconde van de eeuwigheid voorbij.” Er lijkt dan ook weinig te gebeuren op dit eiland. Soms scharrelen er mannen met gele pakken rond, of meert de veerman aan.

Dit Atlantis lijkt wel wat op het eiland Tiengemeten in het Zuid-Hollandse Haringvliet, waar Digna Sinke (belle van zuylen) eerder al een documentaire over heeft gemaakt, en dan met name over de menselijke ordening en maakbaarheid van de natuur. Strakke akkerlijnen en steile dijkhellingen weet ze altijd bijzonder mooi uit te lichten, net als de geometrische patronen van een roltrap en de verlaten aanlegsteigers. De overige ingrediënten van atlantis, dat is gecoproduceerd door de Boeddhistische Omroep, zijn klassiek, misschien wel iets te klassiek: een veerman die een adolescent naar een andere wereld brengt, een sleutel die toegang moet geven tot grotere kennis. Iets frissere metaforen voor Xenia’s initiatie waren welkom geweest. De toekomst is nog een tikje ouderwets in atlantis. Blijkbaar verandert er nooit echt iets.