A SIMPLE PLAN

Met de tragikomische romanverfilming A simple plan ontworstelt regisseur Sam Raimi zich aan een roemrucht verleden als inventief horrorfilmer met een zwak voor slapstick, zoals Peter Jackson dat eerder deed met Heavenly creatures. Het levert een fraaie film op, die door de besneeuwde lokaties een beetje aan Fargo doet denken. De gebroeders Coen krijgen concurrentie van een oude vriend.

Vier jaar geleden probeerde Sam Raimi zich voor het eerst aan het predikaat getalenteerd horrorfilmer te ontworstelen. Na de door een cultstatus omgeven Evil dead-trilogie en Darkman was The quick and the dead een volbloed western, waarin Sharon Stone, Leonardo DiCaprio en Russell Crowe een reeks duels met booswicht Gene Hackman aangaan. Het verhaaltje was een onverhuld en minimalistisch eerbetoon aan het erfgoed van Sergio Leone: revolverheldin Stone kreeg een wraakmotief dat vrijwel identiek is aan dat van Charles Bronson in Leone’s C’era una volta il west en Raimi ging zich net als de Italiaan flink te buiten aan stilistische hoogvliegerij. Dat leverde een flinke aanvaring met Gene Hackman op, die stelde dat de regisseur meer in zijn camerastunts dan in de acteurs geïnteresseerd was.
Camerastunts waren dan ook Raimi’s handelsmerk. In de Evil dead-films is de camera letterlijk een personage: de boosaardige geest die de helden naar het leven staat verschijnt niet in beeld, Raimi toont uitsluitend diens door de bossen razende point of view, wat bijzonder dynamische achtervolgingsscènes oplevert. Bij The Hudsucker proxy, van zijn oude vrienden Joel en Ethan Coen, die in 1981 bij de montage van The evil dead betrokken waren, tekende Raimi voor de adembenemende duikvluchten tussen de wolkenkrabbers. Getuige A simple plan heeft Raimi zich de kritiek van Gene Hackman aangetrokken. Hij kiest duidelijk voor een acteursfilm en doet het dit keer zonder zijn zelfgebouwde mobiele cameramechanismen, koddig de Ram-O-Cam, de Sam-O-Cam en de Shaky-Cam gedoopt.

Simpele ziel
De verfilming van Scott B. Smiths ‘The simple plan’, door de auteur zelf tot scenario bewerkt, vertelt het verhaal van de broers Hank en Jacob, twee dertigers die ondanks het faillissement van de boerderij van hun overleden vader nog altijd in hun geboortedorp wonen. Hank is de sympathieke goedzak, een rol die acteur Bill Paxton op het lijf geschreven is, en heeft zijn zaakjes aardig voor elkaar. Hij heeft een prettig baantje, is gelukkig getrouwd en verwacht zijn eerste kind. Jacob is de mislukkeling, een simpele ziel met een gebrekkige persoonlijke hygiëne, die met zijn hond in een verwaarloosd huis woont. Samen met Lou, de werkloze zuipschuit van het dorp, vinden de broers in een besneeuwd natuurgebied een neergestort vliegtuig, waarin zich meer dan vier miljoen dollar aan contanten bevindt.
Het eenvoudige plan uit de titel draait om de hamvraag: wat te doen met de poen? Na enig touwtrekken besluit Hank het geld vast te houden tot het vliegtuig door anderen gevonden wordt: als er daarna geen haan naar kraait zijn de drie mannen rijk, als het geld opgeëist wordt zal Hank het vernietigen, zodat hun inhaligheid niet bestraft kan worden. Lou’s dronken gebabbel, Jacobs onzekerheid en de inhaligheid van Hanks vrouw zullen er in de anderhalf uur die volgen echter voor zorgen dat het eenvoudige plan volledig en op een bijzonder tragische manier ontspoort.

Ontroering
Al doen de besneeuwde landschappen en de thematiek van de film aan Fargo denken, het zou A simple plan ernstig tekort doen als de film als een overbodige herhalingsoefening wordt getypeerd. Waar de gebroeders Coen met koddige accenten en komische typetjes de lachers op hun hand kregen, komt de aanstekelijke humor in Raimi’s film volledig voort uit de botsende karakters van de personages, die bijzonder goed zijn uitgewerkt. Paxton krijgt jaren na One false move, naar een scenario van Billy Bob Thornton, eindelijk weer eens de kans een echt mens van vlees en bloed neer te zetten en Thornton maakt van broer Jacob een aandoenlijk figuur. Aanvankelijk lijkt hij met zijn warrige kapsel, gele tanden en hoornen bril zijn typetje uit Oliver Stone’s U-turn nog eens over te doen, maar Jacob blijkt niet voor één gat te vangen en maakt een enorme en verrassende groei door, waarmee de film zich duidelijk onderscheidt van Fargo.
Het is vrijwel onmogelijk geen sympathie voor de broers te voelen en dat geeft het verloop van hun eenvoudige plan een bijzonder tragische dimensie. Afwisselend komisch, aandoenlijk en hartverscheurend wekte A simple plan bij ondergetekende niet alleen ontroering op door inhoud en uitwerking, maar ook door de naam van de regisseur. Zestien jaar geleden blies Raimi me vaardig uit mijn stoel met The evil dead en tot zijn halfgeslaagde western bleef hij een regisseur om te koesteren, want eigenzinnig, amusant en stijlvol waren zijn films beslist. Nu hij bewijst ook zonder maffe slapstick en camerastunts te kunnen, nu hij een film over echte mensen heeft gemaakt, is het heilige vuur weer opgelaaid. En dat voelt goed. Erg goed.

Bart van der Put