A L’ORIGINE

Een oplichter verzon een snelweg, die vervolgens werkelijkheid werd. En daarna weer fictie in Xavier Giannoli’s a l’origine.

Wie in de achtergronden van a l’origine duikt, bekruipt al snel het gevoel dat feit en fictie hier in een eindeloze cirkel beland zijn — twee slangen die elkaars staart opeten. Eerst was er de echte oplichter Philippe Berre, gespecialiseerd in kleine zwendeltjes met bouwmaterialen. In de jaren negentig wist hij de goedgelovige en wanhopige bewoners van een Frans dorpje ervan te overtuigen dat hij de projectmanager was voor de aanleg van een stuk snelweg. Hij wist iedereen zodanig om de tuin te leiden dat het stuk asfalt er al lag, volledig conform de geldende wetgeving, voordat zijn spel doorzien werd.
En nu is er a l’origine, een vrije verfilming van die gebeurtenissen door regisseur Xavier Giannoli. Een naar het heden getrokken fictiefilm over een variant van de echte oplichter die zichzelf Philippe Miller noemt maar eigenlijk Paul heet, en uitmuntend gespeeld wordt door François Cluzet. Vers uit de gevangenis licht hij een oude vriend op en komt terecht in dat kleine dorpje waar de economische crisis flink heeft huisgehouden. De bouw van de snelweg die het dorpje economische voorspoed kan brengen, is eerder stilgelegd omdat er een bedreigde keversoort op het land werd gevonden. Met smart wachten de dorpelingen op de redding die ‘Philippe’ lijkt te komen brengen. Maar de oplichterij gaat hem niet zo gemakkelijk af. Zijn verhoudingen met de dorpelingen worden steeds beter en voor burgemeester Stéphane (Emmanuelle Devos) begint hij zelfs iets meer te voelen.

Asfalt ruimen
Regisseur en coscenarist Giannoli zet het spel met feit en fictie ook in de vorm van de film door. Waar het gesjoemel in het dorp in realistische stijl wordt getoond, krijgen de bouwwerkzaamheden aan de snelweg iets impressionistisch. Giannoli probeert het project met z’n camera zelfs een epische kwaliteit mee te geven. Episch kun je ook de lengte van de film noemen. Met twee uur en tien minuten is die al een half uur korter dan bij de première in 2009 op het filmfestival van Cannes, maar nog altijd lijkt Giannoli zijn kleine verhaaltje meer gewicht te willen geven dan het dragen kan. De film redt het net.
Daar houdt het gegoochel met feit en fictie nog niet op. Voor het maken van de film werd werkelijk een stuk snelweg van twee kilometer aangelegd, waarbij Giannoli op alle praktische, politieke en filosofische problemen stuitte die ook de echte oplichter Berre zich twee decennia geleden op de hals haalde. Na het draaien moest het asfalt weer verwijderd worden — net als toen met het stuk rijbaan van Berre gebeurde. Twee keer werd het sprookje werkelijkheid en twee keer veranderde de werkelijkheid weer in fictie.

Joost Broeren