A Late Quartet

Tegen de haren in strijken

  • Datum 28-03-2013
  • Auteur
  • Gerelateerde Films A Late Quartet
  • Regie
    Yaron Zilberman
    Te zien vanaf
    01-01-2012
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Beethoven heeft het eeuwige leven, zijn vertolkers weten echter dat ooit het doek voor ze valt. In A Late Quartet brengt zo’n afscheid jaren van onuitgesproken frustraties boven water.

Zo vaak zagen we Christopher Walken als een karikatuur van zichzelf, dat een subtiele rol van hem praktisch als een openbaring komt: o ja, hij is toch echt een voortreffelijk acteur. In A Late Quartet moet Walken het opnemen tegen gevestigde karakterspelers als Philip Seymour Hoffman en Catherine Keener, maar hij laat moeiteloos de grootste indruk achter. En dat zonder gek kapsel. Walken speelt Peter, de nestor van een strijkkwartet dat al decennia in volstrekte harmonie opereert. Als cellist speelt hij niet letterlijk de eerste viool, maar zijn overwicht is onomstreden. Dan ontdekt Peter een gebrek aan reactievermogen in een hand. Zijn dokter herkent het direct: eerste stadium van Parkinson. Peter wil tijdens de openingsvoorstelling van het nieuwe seizoen afscheid nemen van zijn publiek, maar het is de vraag of het kwartet tegen die tijd nog bij elkaar is. Tweede violist Robert (Seymour Hoffman) grijpt het vacuum aan om aan de poten van de stoel van eerste violist Daniel (Mark Ivanir) te zagen. Roberts vrouw Juliette (Keener), de altviolist, steunt hem daarin niet, wat een huwelijkscrisis veroorzaakt. En het komt de harmonie ook niet ten goede wanneer Daniel een  affaire begint met de dochter van Robert en Juliette.

Feitelijk kent A Late Quartet nog een hoofdrolspeler: Beethovens Opus 131. Een stuk dat, zo leert de kijker uit een magnifieke monoloog van Walker, het uiterste vergt van de uitvoerenden. De zeven delen dienen zonder pauze gespeeld worden, veertig minuten lang. Opperste concentratie én harmonie zijn dus een vereiste. Het is een opzichtige metafoor voor de onderlinge verhoudingen die debuterend speelfilmmaker Yaron Zilberman hier hanteert, maar hij komt er mee weg. A Late Quartet is namelijk een ensemblestuk van een klassieke degelijkheid. Zilberman is documentairemaker van huis uit, en  zijn kennis van de klassieke muziekwereld zorgt ervoor dat wat clichématig had kunnen worden, hier blijft overtuigen. Daarbij wordt hij geholpen door een cast die perfect op elkaar ingespeeld is en geen valse noot laat horen. De finale uitvoering, ingeleid door Walker in misschien wel zijn beste acteermoment ooit,  is van grote schoonheid. En daar hoef je niet eens muziekkenner voor te zijn.

Barend de Voogd


"Het is als getrouwd zijn met drie mensen"

Bij de wereldpremiere van A Late Quartet in Toronto 2012 stonden Christopher Walken en Catherine Keener gezamenlijk de pers te woord.

Wat zijn de overeenkomsten tussen een ensemble van musici en van acteurs? CW: "Eigenlijk kun je ons dat niet vragen, wij zijn geen musici. Maar ik denk dat de film de overeenkomsten heel goed in beeld brengt. Het gevoel dat je klaar zit, het doek opgaat, en er een paar honderd mensen zitten te wachten op jouw prestatie. Dat je moet pieken op precies het juiste moment. Ik weet niets van muziek maken, maar ik snapte direct waar A Late Quartet over ging.  Die eindscène, waarin ik een volle zaal toespreek: dat was gewoon alsof ik weer in het theater stond."

De muzikale uitvoeringen ogen heel overtuigend. Wanneer jullie je instrument bespelen, snijdt Yaron amper weg. CK: "Dat was verschrikkelijk! Ik speelde het kleine beetje dat ik had geleerd, en dacht de hele tijd, richt die camera nou eens op iemand anders! Dat werd dan meestal Phil, die echt heel behoorlijk was. Ik weet niet hoe lang hij erop gestudeerd heeft maar hij speelt gewoon goed viool, ongelooflijk. Van Chris geloof je het ook meteen."
CW: "Terwijl ik denk ik het slechtst van allemaal was. Ik heb elke dag cello gestudeerd, maar op mijn leeftijd is het zo moeilijk om nog iets goed te leren. Tot ik besefte dat het vooral ook met je presentatie te maken heeft. Ik kan heel goed doen alsof ik cello speel. Acteren en musiceren lijken op elkaar in de zin dat je eindeloos moet oefenen. Of het nu om woorden of om noten gaat, het is herhalen, herhalen, herhalen tot het in je hoofd zit."
CK: "Ik had een heel goede leraar, die me op allerlei onbeduidende details wees. Zoals de blauwe plek die violisten in hun nek hebben van uren oefenen. Of de manier waarop ze hun instrument vasthouden als ze niet spelen. Die dingen kosten vaak een vermogen, en spelers gaan er extreem voorzichtig mee om. Een keer brak bij mij een snaar, en ik was doodsbang dat er een kras op de viool zat."

Het is een van uw meest ingetogen rollen. CW: "Misschien wel de enige! Ooit speelde ik op jonge leeftijd een psychotische man, en dat beeld is  kennelijk blijven hangen bij casting directors. Toch is elke rol die ik speel een variatie op mezelf. Voor A Late Quartet ging ik vooral te raden bij de familieman in me. Ik zie Peter als de vader van het gezelschap, de patriarch."
CK: "Peter lijkt veel op Chris, een elegante, hoffelijk en welbespraakte man. Met een goed gevoel voor humor. Ik vind het geweldig hoe hij elke rol, hoe gek soms ook, met dezelfde waardigheid benaderd. Dat is fantastisch om van dichtbij mee te mogen maken."

Wat zien jullie als de grote thema’s hier? CK: "Ik ze de film vooral als een verkapt familiedrama. Dat er 25 jaar iets kan broeien dat onbesproken blijft, en wat dan door een bepaalde gebeurtenis plotseling aan de oppervlakte komt. Spelen in een kwartet is als getrouwd zijn met drie mensen. Je moet volkomen op je gemak zijn met elkaar, en alles van de ander weten."
CK: "Voor mij gaat het over het verstrijken van tijd. Dat je beseft dat je eigenlijk geen tijd meer te verliezen hebt. Peters aankondiging van zijn afscheid drukt iedereen met de neus op de feiten dat alles eindig is. Dus wees eerlijk tegen elkaar, en hou oprecht van de mensen die belangrijk zijn in je leven."