A GUIDE TO RECOGNIZING YOUR SAINTS

Stikken in Astoria

Het is een tijd geleden dat een Amerikaan zo’n overrompelend debuut afleverde. Regisseur Dito Montiel is autodidact en als je dan zoiets als a guide to recognizing your saints neerlegt aan het eind van de dag, dan heb je klasse.

"Jullie zijn gewoon kinderen, Dito. Gewoon kinderen." In het autobiografische a guide to recognizing your saints zijn Dito en z’n vrienden, die opgroeien in de buurt Astoria in Queens, New York in 1986, inderdaad gewoon kinderen. Zijn vader Monte zegt het om hem gerust te stellen, want het leven buiten is al hard genoeg. Soms moeten ze er even aan herinnerd worden dat niet alles even serieus is. Maar het is alleen Monte die dat denkt. Dito, Antonio, Guiseppe en Nerf merken buiten elke dag hoe ‘fucked up’ de hele boel is.
Dito weet dat al lang want hij stikt in Astoria. De hitte — het speelt letterlijk in een snikhete zomer maar connotaties van ’the heat’ verdwijnen in de vertaling — haalt alle lucht weg. ‘The heat’ drijft hen uit de overvolle appartementen naar buiten. ‘The heat’ is alles en iedereen die aan hen trekt. Constant vragen mensen om Dito’s loyaliteit. Antonio, bang om alleen achter te blijven — net als zijn vader Monte — verwijt het Dito als hij een middag met een nieuwe vriend buiten Astoria naar Coney Island gaat. Monte ramt het bijna bij Dito naar binnen dat hij de buurt nooit zal verlaten, terwijl hij eigenlijk weet dat het onvermijdelijk is. Het is dát of de drugs, of het geweld. Anderen die achterblijven gaan wel ten onder, zoals Dito ons al aan het begin van de film vertelt.

Radeloos
Een andere Dito dan. Volwassen, op tournee met zijn boek, zittend op een podium. Robert Downey Jr. is Dito als hij halverwege de dertig al vijftien jaar in Californië woont, nooit meer is teruggeweest, en dan gebeld wordt door iemand van thuis. Monte is ernstig ziek en hij wil niet naar het ziekenhuis. Of Dito terug wil komen om hem daarheen te brengen. Zo begint het.
We weten dan dat Dito inderdaad is vertrokken en dat dit alleen maar kon gebeuren doordat het thuis onhoudbaar werd. En dat hij dus terug gaat naar dat thuis. Dito vertelt dat een paar mensen dood zullen zijn voor hij met z’n verhaal klaar is. En wij gaan zien wat er is gebeurd.
De oudere Dito zien we af en toe, iets vaker in het laatste kwart van de film, maar het is vooral de jonge Dito — Shia Le Beouf (transformers), radeloos maar krachtig en intens en met een wil tot overleven — en het Astoria van 1986 dat de show steelt in deze film. Zelfs de bijrollen, zoals die van Rosario Dawson (sin city, death proof), Channing Tatum (step up) én Chazz Palminteri (analyze this), zijn ijzersterk. Die bijrollen zouden hoofdrollen kunnen zijn. In die zin is a guide to recognizing your saints de geschiedenis van iedereen uit de buurt, en niet alleen die van Dito.
Het is een verslag van een overlevingsstrijd waarin sommigen volwassen werden, sommigen stierven en een enkeling nog steeds in de gevangenis zit. Maar het verhaal is ook een liefdevol verlangen naar vroeger, het heeft respect voor een verleden dat nauwelijks hoop bood en mensen kapot maakte, al waren het "gewoon kinderen".

Perfectie
Maar dit debuut overrompelt niet alleen emotioneel. Filmisch — en dan bedoel ik alle middelen van het medium gebruikend — zit het ook ijzersterk in elkaar. Als in het krappe appartement waar Dito woont een heftige ruzie uitbreekt, schroeft Montiel, de échte Dito, het volume terug en wisselt af met stiltes die de situatie intenser en zachter tegelijk maken.
Of wanneer Dito en Mike met gay ‘Frank the Dog Walker’ zijn honden uitlaten, zet Montiel de camera vlak voor Franks gezicht en danst mee met zijn extravagante bewegingen. De muziek — er zijn een stuk of vijf eighties-klassiekers te horen — is er niet om te dramatiseren maar om de sfeer net een zetje te geven. Allemaal precies goed. De autodidact Montiel bereikt intuïtief een vorm van perfectie.
De film heeft de onontkoombare ambiguïteit van kunst: ongedwongen maar tegelijk met een drijvende kracht die je niet loslaat doet Montiel een raam open naar de zomer van ’86, naar een jeugd waarin die vier jongens en drie meiden al meer verloren dan veel anderen een leven lang zullen doen. Dat klinkt pathetisch, maar het is zo.
Dit is een van de meest krachtige Amerikaanse films die dit jaar verscheen. Wie wil ruiken aan talent, voilà, hier is het.

Ronald Rovers