Nieuwe Russen

'Wat Hollywood doet, doen wij voor een fractie van de kosten'

Tesnota

Kantemir Balagov gaat voorop bij een nieuwe lichting Russische regisseurs. Of ze onafhankelijke arthouse of commerciële blockbusters maken, al deze regisseurs moeten in het competitieve Rusland vindingrijk blijven om het hoofd boven water te houden.

Door Hugo Emmerzael

Tesnota, het ambitieuze debuut van Kantemir Balagov, kwam tot stand dankzij het ‘Example of Intonation’ fonds, opgericht door cineast Aleksander Sokoerov om filmmakers in de periferie van Rusland een kans te geven. Sint-Petersburg en Moskou zien we volgens hem vaak genoeg in film, terwijl de rest van Rusland haast vergeten lijkt. Balagov kon met name dankzij Sokoerov, de Russische overheid en de in Sint-Petersburg gesitueerde filmstudio Lenfilm zijn debuutfilm realiseren in de Noord-Kaukasus.
Tesnota is een goed voorbeeld van hoe in het Russische filmlandschap ruimte ontstaat voor verhalen uit de regio. Tijdens het Russische filmcolloquium dat vorig jaar in Sint-Petersburg werd gepresenteerd, zagen filmjournalisten van over de hele wereld een nieuwe lichting Russische films. Veel daarvan speelden zich af buiten de grote stad.
Kostas Marsans My Murderer is een film noir die zich afspeelt in de indrukwekkende natuur van Jakoetsk. Associaties met Insomnia (zowel het Noorse origineel als Christo­pher Nolans remake) zijn onvermijdelijk in deze misdaadfilm waar de zon maar niet onder wil gaan. "We hadden die prachtige omgeving nodig," vertelt Marsan in Sint-Petersburg. "Er was geen budget om elders mooie beelden vandaan te toveren." Marsan heeft zijn debuut moeten crowdfunden, wat uitdraaide op een onvoorzien succes. "Dit is de eerste film uit de Jakoetsk-regio die distributie krijgt in de grote stad." Momenteel is Marsan bezig met een potentieel veel interessantere film: een indiehorror gebaseerd op traditionele spookverhalen uit de regio.
Een van de beste films nieuwe Russische films die zich afspeelt in de kronkelwegen van het Russische landschap is How Viktor "the Garlic" Took Alexey "the Stud" to the Nursing Home, een trippy roadmovie-komedie van Aleksandr Khant over een jongen van white trash-afkomst die zijn vader naar een verzorgingstehuis rijdt om voorgoed van hem af te zijn zodat hij zijn appartement in de stad kan inpikken. Hoe verder "The Garlic" en zijn vader "The Stud" het platteland inrijden, hoe groter hun problemen lijken te worden. Het is een opzet die je vaker ziet in Russische films, van Parade of the Planets (1984) tot Bimmer (2003), maar die werkt hier uitstekend door Khants zelfverzekerde vertelstijl. Hij combineert een rijk kleurenschema met moderne popmuziek en theatraal acteren om zijn variatie op de comedy of errors van een aanstekelijk mainstreamjasje te voorzien.
Die mainstream in Rusland is op dit moment zeer competitief. Zo zagen we vorig jaar twee Russische blockbusters die te maken hadden met ruimteschepen en oorlog: Attraction in de vorm van een Michael Bay-achtige young adult science­fiction en Salyut-7 als waargebeurd ruimteavontuur à la Apollo 13 en Gravity. Die Amerikaanse films worden niet voor niets vermeld. Deze Russische regisseurs concurreren namelijk graag met de dominante Hollywoodfilm. "Wij kunnen hier wat Hollywood doet voor een fractie van het geld," aldus Klim Shipenko die voor grofweg zes miljoen dollar zijn meeslepende Salyut-7 maakte. Fedor Bondarchuk maakte Attraction voor een miljoen dollar minder. Dat leverde hem nét niet een plek op in de top-tien best bezochte films in Rusland van 2017. Bovenaan die lijst (voorbij de nieuwe Pirates of the Caribbean, Thor en The Fast and the Furious) pronkt Dvizhenie Vverh, een Russische basketbalfilm over een historische wedstrijd tussen de Sovjet-Unie en Amerika tijdens de Olympische spelen van 1972.
Hoewel al deze films extreem van elkaar verschillen, delen hun makers één ding: het is bikkelen in Rusland om een film gemaakt te krijgen. Mainstream films kunnen alleen rekenen op overheidssteun als ze de politie of het leger op een respectabele manier laten zien. Dat verklaart het halfbakken protestnarratief in Attraction (waarin aliens als allegorie voor vluchtelingen gezien kunnen worden), een film die volkomen pro-Poetin is. Voor geëngageerde arthousemakers is het filmen nog lastiger. Dat Balagov in aanmerking komt voor subsidie is een unicum. Misschien verklaart dit waarom alle bovengenoemde regisseurs een extreme nadruk leggen op stijl: wanneer het geld voor hun films eindelijk vrijkomt willen ze er het meeste van maken.