De 13de Filmbonzen Top 25

Er heeft een kleine aardverschuiving plaatsgevonden in de Filmbonzenlijst: een nieuwe nummer 1, en acht nieuwe binnenkomers. Dat betekent dat er ook acht bobo’s en beeldbepalers het veld moesten ruimen — van bestsellerauteur Saskia Noort tot kasmagneet Sinterklaas. Koning Willem-­Alexander lijkt er andere interesses op na te houden dan zijn moeder; Benelux Film Distributors bestaat niet meer. Wie maken dan wel de dienst uit in de Nederlandse filmwereld? Wie is wie, en wat is de pikorde? Jan Pieter Ekker en Dana Linssen vergelijken voor de 13de keer appels met peren.

Door Jan Pieter Ekker | Dana Linssen

Legenda
Groen = stijger ten opzichte van 2012
Oranje = gelijk ten opzichte van 2012
Rood = daler ten opzichte van 2012
Positie 2013 (positie 2012) Naam, functie (aantal keer in de lijst sinds 1999)

1 (2) Jet Bussemaker | staatssecretaris van OCW (13)
De opvolger van Halbe ‘de sloper’ Zijlstra kon het alleen maar beter doen, zo was de algehele verwachting van het ‘filmveld’. Maar de toon van het debat mag dan honderd keer beter zijn, zoals SP-cultuurwoordvoerder Jasper van Dijk onlangs terecht opmerkte, het beleid is hetzelfde. Filmtoppen en vuistdikke rapporten over de economische waarde van de Nederlandse film ten spijt, Bussemaker geeft geen krimp. De sector moet zelf maar met plannen komen, aldus de staatssecretaris, die op uitnodiging van Filmfonds-directeur Doreen Boonekamp de wereldpremière van Alex van Warmerdams Borgman in Cannes bijwoonde. En anders moet de minister van Economische Zaken Henk Kamp maar bijspringen. Of moet Europa ingrijpen…
De hoop, zo die er nog is, is gevestigd op Jacques Monasch en Vera Bergkamp, de cultuurwoordvoerders van respectievelijk PvdA en D66. En op een aantrekkende economie. Monasch: "We kunnen niet wachten tot er straks een gelijk speelveld maar geen filmindustrie meer is".

2 (1) Doreen Boonekamp | directeur Nederlands Filmfonds (13)
Onder leiding van Boonekamp voltrok zich een stille revolutie bij het (verhuisde) Filmfonds: commissies eruit, consulenten erin. Filmmakers krijgen nu te maken met onder andere Frank Peijnenburg (Screen NL; zie 7) en Dorien van de Pas (Talentontwikkeling), maar Boonekamp zet de handtekeningen onder hun besluiten. En zolang er te weinig geld is om alle geniale plannen te realiseren (het fonds heeft vanaf 1 januari negen miljoen euro minder terwijl het takenpakket is uitgebreid), is zij dus de kop van Jut. Blijft zich in de Haagse wandelgangen onverdroten inzetten voor een economische maatregel voor de Nederlandse film – ondanks de schimpscheuten van beroeps-stuurlui-aan-wal zoals Dick Maas ("FILMFONDS STEUNT PUBLIEKSFILMS NIET MEER") en ex-intendant Esmé Lammers (zie ook 21: De Twitterati’s).

3 (3) Lauge Nielsen | directeur Pathé Nederland (13)
De beminnelijke Deen Lauge Nielsen blijft glimlachen, ondanks de kritiek op de dubbelhartige houding van Pathé ten aanzien van de Nederlandse film: die draait in te weinig Pathé-bioscopen. En te kort. Hoewel het concern zelden iets programmeert dat niet direct iets oplevert, worden er wel weer vier nieuwe ultrakorte Nederlandse animatiefilms als voorfilm geprogrammeerd in alle 22 Pathé-bioscopen. Als de marktleider nu ook nog het voortouw zou nemen voor een recette-bijdrage voor een nieuw productiepotje… want de Nederlandse bioscopen houden nu nog een beduidend groter deel van de ticketprijs in dan bijvoorbeeld Franse filmhuizen. Sterker: van al het geld dat door Nederlandse films wordt gegenereerd, komt het meeste terecht bij de zalen en de kabelaars.

4 (5) Carice van Houten | actrice (6)
Wie speelde de hoofdrol in Alles is familie, met afstand de best bezochte Nederlandse film van het afgelopen jaar? Juist. Carice van Houten, grootgrossier in Gouden Kalveren. Van Houten is een van de weinige zekerheidjes in de Nederlandse bioscopen. Maar voor hoe lang nog? Het buitenland blijft lonken: zo was ze te zien in de veelgeprezen HBO-serie Game of Thrones en in The Fifth Estate, als een IJslands (!) parlementslid dat optreedt als woordvoerder van Wikileaks-oprichter Julian Assange. Schrijver en producent Matt Selman zou haar graag een gastrol geven in de animatieserie The Simpsons. Van Houten regisseert inmiddels ook zelf: hele korte Vine-filmpjes, waar de eenzaamheid van haar sterrenbestaan vanaf spat. En ze twittert (zie 21), ook over de Nederlandse film: "Ik zeg één ding, en dat is Borgman. Borgman! Gaat dat zien" (zie ook 12: Alex van Warmerdam).

5 (-) Pierre Drouot | directeur-intendant Vlaams Audiovisueel Fonds (1)
Drouot, de bezielende intendant van het VAF, zorgde er samen met zakelijk leider Hans Everaert (die op 1 oktober plaatsmaakt voor Marijke Vandebuerie) voor dat de Vlaamse film — denk Rundskop, Helaasheid der dingen of The Broken Circle Breakdown — op grote waardering kan rekenen in binnen- en buitenland. Ook hier wordt met jaloezie naar Vlaanderen gekeken, met name ook naar de tax shelter die ervoor heeft gezorgd dat België is veranderd in een filmparadijs, waar buitenlandse filmcrews steeds vaker en gemakkelijker hun weg vinden. Dat Erik Van Looy zijn sterrencast liet overvliegen voor de binnenopnamen van de Amerikaanse remake van Loft had niets te maken met de charme van Vilvoorde maar alles met de tax shelter. Volgens criticasters is het systeem overigens toe aan revisie.

6 (8) Sandra den Hamer | directeur van ‘het nieuwe Filmmuseum’ EYE (5)
Sandra den Hamer is de ongekroonde koningin van Amsterdam-filmland, en ‘sectormanager Presentatie, Educatie en Communicatie’ Ido Abram is haar onvermoeibare adjudant. Samen maakten zij het nieuwe Filmmuseum aan het IJ tot een doorslaand succes: half december 2012 verwelkomde EYE al de 250.000ste betalende bezoeker.
Maar ook EYE werd getroffen door de bezuinigingen; terwijl het instituut zijn eerste verjaardag vierde met een Filmbal voor de gehele Nederlandse filmwereld, werden er twee programmamedewerkers op straat gezet. De afdeling ‘EYE International’ behoeft ook enige aandacht: die verslikte zich net als vier jaar geleden in de regelgeving van de Academy Awards, en sloot Het Bombardement en Hoe duur was de suiker uit voor de Best Foreign Language Film Oscar. Na protest moest er moest opnieuw worden gestemd. Voor het resultaat maakte het niks uit (zie 12: Alex van Warmerdam).

7 (-) Frank Peijnenburg | hoofd Screen NL bij het Nederlands Filmfonds (1)
Peijnenburg — voormalig hoofd aankoop bij de Publieke Omroep, director acquisitions bij A-Film, en artistiek intendant — is na de ingrijpende reorganisatie van het Filmfonds (zie 2) de baas van Screen NL, het loket voor regisseurs die hun tweede of volgende speelfilm, lange animatiefilm of lange documentaire willen maken. Hij werkt samen met ‘filmconsulenten’, die filmplannen analyseren, beoordelen en inhoudelijk adviseren, en een ‘subsidiebureau’ dat de productionele en zakelijke analyse verzorgt en adviseert over de hoogte van een bijdrage, maar Peijnenburg is verantwoordelijk voor het proces van beoordeling en advisering. Of was dat nou Filmfonds-directeur Boonekamp (zie ook 2: Doreen Boonekamp) — het systeem moet nog een beetje uitkristalliseren…

8 (4) Matthijs van Nieuwkerk | presentator De Wereld Draait Door (7)
De concurrentie wordt almaar groter (Tan, Jinek), DWDD werd na de eerste uitzending direct onder vuur genomen door de televisiecriticus van Het Parool ("Het ontbrak Matthijs van Nieuwkerk nog aan wedstrijdritme"), en op YouTube werd de goednieuwsshow vrolijk gefileerd op De snijtafel. Het deert Van Nieuwkerk nauwelijks; hij is en blijft de Oprah van de Lage Landen. Wie een boekje omhoog mag houden of een filmfragment mag laten zien, is gezegend. Desalniettemin twijfelde de firma Habbekrats hevig of ze wel moesten aanschuiven om Wolf te pluggen. Want dan zou het vast en zeker over Badr Hari gaan en niet over hun artistieke keuze om de film in zwart-wit te draaien.

9 (7) Frans van Gestel | producent-directeur Topkapi Films (5)
Frans van Gestel had een missie: hij wilde met een Nederlandse film geselecteerd worden voor de Gouden Palm-competitie van het festival van Cannes. Maar het was niet Mijke de Jong of Urszula Antoniak (wat is er eigenlijk geworden van Nude Area?) die afgelopen mei was uitverkoren, maar Borgman van de familie Van Warmerdam (zie 11). Een schrale troost: De wederopstanding van een klootzak werd geselecteerd voor de Tiger-competitie van het IFFR (zie 20) het festival waarvan Van Gestel in de Raad van Toezicht zit. En ook op commercieel vlak viel er genoeg te juichen: Alles is familie was de best bezochte Nederlandse film van het afgelopen jaar en ook met Alleen maar nette mensen scoorde Topkapi goed.

10 (18) Monique van Schendelen | (film)publiciteitsexpert (7)
De Grande Dame van de filmpubliciteit krijgt ter gelegenheid van haar officiële afscheid van de filmbranche op de openingsavond van het Nederlands Film Festival het Gouden Kalf voor de Cultuurprijs. Van Schendelen verzorgde 27 jaar lang de publiciteit voor tientallen filmproducties en droeg er volgens het NFF zodoende aan bij dat de "Nederlandse film inmiddels een merknaam is geworden".
Onvermoeibaar snelschaakster op diverse borden tegelijk. Weet journalisten de indruk te geven dat ze zojuist een geweldige invalshoek voor een stuk hebben bedacht, want voor elke film is een doelgroep en voor elke doelgroep een invalshoek.

11 (6) Reinout Oerlemans | regisseur en producent Eyeworks (7)
Adam Curry dreigde hem het licht uit zijn ogen te slaan en de tv-show die Oerlemans zou gaan maken met tieneridool Justin Bieber werd op de lange baan geschoven. Maar op filmgebied had Eyeworks weinig te klagen. Het diner, Menno Meyes’ verfilming van de prijswinnende bestseller van Herman Koch, werd geselecteerd voor het steeds prestigieuzere festival van Toronto. Eind van het jaar wordt ook Bro’s Before Ho’s in de Nederlandse bioscopen verwacht, een romantische komedie van de New Kids-regisseurs Steffen Haars en Flip van der Kuil, over een videotheekmedewerker die blowt, zuipt en zoveel mogelijk chicks regelt.

12 (-) Alex van Warmerdam | scenarist en regisseur (1)
Alex van Warmerdam doorbrak de ban met Borgman. Voor het eerst sinds 38 jaar draaide er weer een Nederlandse film in de competitie van Cannes. De bovennatuurlijke indringersthriller werd er nog goed ontvangen ook; vakblad Variety sprak van "A sly, insidious and intermittently hilarious domestic thriller that is likely to remain one of the most daring selections of this year’s Cannes competition".
Maanden later volgde een megalomane Nederlandse première in 152 bioscopen. Hoewel ook de Nederlandse pers met sterren strooide, kende de film een moeizame start. Maar in de weken die volgden — Borgman was intussen gekozen als Nederlandse inzending voor de Foreign Language Oscar — trokken de bezoekersaantallen aan.
Broer Marc — (Orkator- en speelfilm)producent, voorzitter Filmproducenten Nederland en erkend lobbyist voor de Nederlandse kunsten at large — hoopt dat het succes ervoor zorgt dat Alex’ volgende film wat eenvoudiger te financieren is. En dat Nicole Kidman erin wil meespelen.

13 (13) Ally Derks | directeur International Documentary Film Festival Amsterdam (3)
Dat het zin kan hebben om jarenlang op dezelfde positie te blijven — Derks gaat haar 26ste jaar in als directeur van het IDFA — bleek op de openingsavond van de vorige editie van het Amsterdamse documentairefestival: Derks werd er onderscheiden met de Frans Banninck Cocq Penning voor personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de stad Amsterdam gedurende een periode van tenminste tien jaar…
Het was niet de enige lof die Derks ten deel viel: door het European Documentary Network werd zij in februari 2013 uitgeroepen tot Documentary Super Hero. Maar goed, zij wist het IDFA dan ook redelijk ongeschonden door de bezuinigingen te loodsen: anders dan zoveel andere culturele instellingen hoefde het festival nauwelijks op de personeelskosten te bezuinigen en ook het voortbestaan van het Jan Vrijman Fonds werd gewaarborgd, met dank aan de Britse Bertha Foundation (zie 20).

14 (16) Willemien van Aalst | directeur Nederlands Film Festival (4)
Het Nederlands Film Festival kreeg gevoelige klappen te incasseren door de bezuinigingen. "Voor het eerst in mijn leven heb ik moeten afbreken in plaats van opbouwen", zei directeur Willemien van Aalst dan ook met spijt in haar stem. Toch koos zij niet voor populair en breed, maar ging ze in de aanval met diepte en inhoud. Met een (bescheiden) programma over Sylvia Kristel maakt Van Aalst, zij het postuum, een omissie van haar voorgangers goed. En met Jean van de Veldes Hoe duur was de suiker als openingsfilm durft zij voor een beladen onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis te kiezen. Daar was overigens wel direct kritiek op. "GTST in de tropen", twitterde @cinemonkey (zie ook 21: De Twitterati’s).

15 (10) CineCrowd (2)
In Amerika zoeken inmiddels ook grote namen als Spike Lee en Zach Braff hun toevlucht tot crowdfundingplatform Kickstarter.com, waarop inmiddels al ruim 900 miljoen dollar voor film, media en andere start-up projecten is omgezet. In Nederland hebben we pionier CineCrowd, die de afgelopen twee jaar zo’n zestig korte en langere films hielp realiseren. Momenteel kan er onder meer worden geïnvesteerd in een ‘wandelroadmovie’ van Tosca Niterink en Anita Jansen en een nieuwe documentaire van Ramon Gieling. Stuntkoning Willem de Beukelaer haalde meer dan 30.000 euro op voor zijn regiedebuut Kroost, een dialoogloze actiefilm met Daniel Boissevain in de hoofdrol.

16 (-) Antoinette Beumer | regisseur (1)
Antoinette regisseerde de kaskrakers De gelukkige huisvrouw en Loft. Binnenkort verschijnt haar Soof in een bioscoop bij u in de buurt. Het script naar de razend populaire columns en boeken van Sylvia Witteman werd geschreven door haar zus Marjolijn, die eerder samen met haar echtgenoot Rik Launspach verantwoordelijk was voor het scenario van het kassucces De storm. De titelrol wordt gespeeld door Lies Visschedijk — dus niet door hun zus Famke Janssen.
De Hollywoodster liet onlangs wel weten ook weleens in een Nederlandse film te willen acteren. Het wordt een boekverfilming, zo verklapte Janssen. Misschien gaat het wel om De held van Jessica Durlacher. Eerder maakte Independent Films, de distributeur van Loft en Soof, namelijk bekend dat dat boek óók wordt verfilmd door Beumer. Samen met Independent-directeur Rachel van Bommel, met wie zij Millstreet Films vormt, zal ze de film bovendien produceren.

17 (12) Leontine Petit | producent Lemming Film (2)
Nadat ze in 2006 al Producer on the Move was in Cannes, werd Petit dit jaar geselecteerd voor het Producers Lab in Toronto. Zij timmert dan ook al jaren aan de weg, met een mix van betere jeugdfilms (Dunya & Desie, Briefgeheim, Kikkerdril) en internationale arthouseproducties. Zo is het film- en televisieproductiebedrijf Lemming Film onder meer coproducent van het snoeiharde drugsdrama Heli van de Mexicaan Amat Escalante, die net als Alex van Warmerdams Borgman (zie ook 11; Alex van Warmerdam) in de Gouden Palm-competitie van het festival van Cannes was opgenomen (maar ondanks een bijdrage van het Filmfonds en een bekroning van Escalante als beste regisseur nog altijd geen Nederlandse distributeur heeft).

18 (14)  René Mioch | journalist en multimediaproducent (4)
Mioch is de enige Nederlandse entertainmentjournalist — al noemt hij zich bescheiden ‘filmkenner’ — die de Hollywoodsterren bij de voornaam mag noemen ("George en Sandra komen morgen in @shownieuws" Wie?!). Mioch baat al jaren een lucratief multimediaal archief met interviews uit, organiseert jaarlijks zijn eigen prijzencircus, de Rembrandts, en begaf zich vorig jaar als producent van Paul Verhoevens user-generated film Steekspel ook op het gebied van ‘filmcontent’. Wel jammer dat Verhoeven met zekere regelmaat liet weten niet tevreden te zijn met het eindresultaat en dat hij niet aanwezig was bij de Nederlandse première. Op het Nederlands Film Festival zal Verhoeven wel verschijnen; hij wordt na de vertoning van Steekspel geïnterviewd door… René Mioch!

19 (25) De omroepdramaturgen (5)
Omroepen kunnen, hoewel ze zelf maar weinig investeren, films maken en breken. Dat is omdat ze de poortwachters zijn van het CoBO-Fonds. Die onevenredige macht van de publieke omroepen wordt dikwijls gehekeld, net als het feit dat omroepdramaturgen geneigd zijn met een tv-bril naar film te kijken. Maar er lopen in Hilversum ook eindredacteuren rond die zich intensief met projecten bemoeien zonder dat dat tot verschraling leidt. Zo coproduceerde BNN Alleen maar nette mensen; de NTR was coproducent van &ME, Chez nous, Wolf, A Long Story en Borgman; de VPRO van Boven is het stil, Matterhorn en De wederopstanding van een klootzak. VPRO (Joost de Wolf), VARA (Robert Kievit) en NTR (Marina Blok) zetten zich bovendien al jaren in voor talentontwikkeling, met projecten als One Night Stand, De Oversteek en NTR Kort!.

20 (24) Rutger Wolfson | directeur International Film Festival Rotterdam (4)
Internationaal wordt de concurrentiepositie er niet beter op, dus begint het IFFR zich steeds meer als concurrent van het Nederlands Film Festival te ontpoppen. Met de openingsfilm De wederopstanding van een klootzak en Ricky Rijnekes Silent Ones had het IFFR maar liefst twee Nederlandse films in de Tiger-competitie. En dan mocht directeur Rutger Wolfson ook nog samen op de foto met Lee Towers, de hoofdpersoon van Hans Heijnens The Voice of Rotterdam.
Als we goed hebben geteld is Wolfson na een interim-jaar en een termijn van vier jaar inmiddels bezig aan het tweede jaar van een verlenging van twee jaar. Daarin heeft hij, samen met business director Janneke Staarink flink moeten bezuinigen; er vielen ontslagen en het Hubert Bals Fonds heeft het zwaar.

21 (17) De Twitterati’s (2)
Regisseurs als @eddy_terstall (bijna 10.000 volgers), @MartinKoolhoven (ruim 10.000 volgers) en @WildGeraas (ruim 1.800 volgers) twitteren meer over andermans films, falende filmbonzen en -instituten dan dat ze zelf nog films maken. Met filmjournalist @bobbyblok (ruim 1.700 volgers) in de rol van Hans Kraaij jr. "Kan een jurist mij zeggen hoe hoog het bedrag is dat ik bij de curator kan claimen als hij mijn #intellectueeleigendom vernietigt? #Cineco", vroeg Dick Maas zich onlangs af. Dat al lang en breed bekend was dat het zo’n vaart niet zou lopen, omdat Nederlands cultureel erfgoed wettelijk beschermd is en dus niet mag worden vernietigd; dáár hoorde je niemand over. De filmpers kan er overigens ook wat van; die begint soms tijdens de eerste akte al te recenseren. Tijdens het filmfestival van Toronto brak een tweetstormpje los over het irritante gebruik van mobiele telefoons tijdens filmvertoningen.

22 (-) Stienette Bosklopper | producent Circe Films (1)
Bosklopper produceerde Nanouk Leopolds Boven is het stil, die begin dit jaar Panorama Special van de Berlinale mocht openen en vervolgens in de prijzen viel op festivals over de hele wereld. Zij investeert in lange-termijnwerkrelaties, niet alleen met Leopold, maar ook met talenten als Tomas Kaan (Dagen van gras, 2011) en Jorien van Nes (A Long Story, in première op het NFF). Samen met Carolien Croon schreef Bosklopper Films produceren. Handboek voor professionals, de geheel herziene tweede editie van De Filmproducent, die tijdens het filmfestival wordt gepresenteerd. Benieuwd wat daarin wordt geadviseerd over het aanmelden van je film voor de Oscars; Bosklopper stuurde Boven is het stil om ondoorgrondelijke redenen niet in.

23 (-) Hans Maarten van den Brink | directeur Mediafonds (1)
Het Mediafonds, dat deze maand zijn 25ste verjaardag viert, ondersteunde liefst 94 producties binnen de NFF Jaarselectie. Maar de toekomst is onzeker; met één politieke pennenstreek werd het fonds, dat jaarlijks 16 miljoen euro in drama en documentaires steekt, per 2017 weggesaneerd. Directeur Hans Maarten van den Brink voelde zich vervolgens óók gepasseerd door de Publieke Omroep, die aankondigde de financiering van hoogwaardig drama en de artistieke documentaire te willen overnemen. "Een overval."
Van den Brink lijkt intussen begonnen het Mediafonds heruit te vinden. Zo organiseerde hij onder de noemer De verkenners een serie debatten waarin de media zichzelf de maat moesten nemen en investeert hij, in samenwerking met het Sandberg Instituut, in innovatieve mediaproducties, zoals ‘liquid journalism’ en ‘wireless storytelling’. Via twitter (zie ook 21: De Twitterati’s) is Van den Brink zelf ook bezig uit te groeien tot mediacommentator.

24 (-) Habbekrats (1)
Het multimediale productiehuis van Victor Ponten, Jim Taihuttu en Julius Ponten ontving eind augustus de Amsterdamprijs voor de Kunst 2013, in de categorie stimuleringsprijs. "Als je de creatieve sector als web voorstelt, dan maakt Habbekrats talloze verbindingen, met de film Rabat als sprekend voorbeeld: actueel en politiek, nationaal en internationaal. Geen clichés; geen vooroordelen", aldus de jury. Hun nieuwe film Wolf, een in zwart-wit gedraaid kickboksdrama dat gezien kan worden als het negatief van het integratiesprookje Rabat, ging in wereldpremière op het festival van San Sebastian en wordt getipt voor de Gouden Kalveren (zie ook 25: Emile Fallaux).

25 (1) Emile Fallaux | voorzitter Gouden Kalveren-jury Nederlands Film Festival (1)
Terug van nooit helemaal weggeweest, treedt voormalig IFFR-directeur (1991-1996), duizendpoot en spin in het web Emile Fallaux dit jaar weer in de schijnwerpers als voorzitter van de Gouden Kalveren-jury op het Nederlands Film Festival. Fallaux, die tevens deel uitmaakt van de Raad van Toezicht van het NFF en lid is van de selectiecommissie van het aan het IFFR verbonden Hubert Bals Fonds, gaat naar alle waarschijnlijkheid geen vrienden maken. Er dingen films mee als Borgman, Boven is het stil, Wolf, De marathon, Matterhorn, De ontmaagding van Eva van End, Die Welt en Alleen maar nette mensen. En er kan er maar één winnen…